Cz.1: Przepisy i normy dotyczące produkcji, testowania oraz znakowania sprzętu (CE, EN, UIAA)

Mówiąc potocznie „sprzęt wspinaczkowy”, mamy na myśli sprzęt, który używa się nie tylko podczas różnego rodzaju aktywności wspinaczkowych, ale też oczywiście w taternictwie (czy alpinizmie) jaskiniowym, a także w pracach na wysokości. Często też, potocznie na środki ochrony indywidualnej używane w rekreacji (czy sporcie) mówi się sprzęt „sportowy” lub po prostu „wspinaczkowy”, a na te używane w pracach na wysokości – „sprzęt przemysłowy”. Mimo tego, że w większości przypadków istnieją osobne normy dla sprzętu „sportowego” i „przemysłowego”, można oczywiście użyć „sportowych” karabinków, kasków czy pętli w pracach na wysokości, jednak nie wszystkich. Z kolei wiele z karabinków, które używamy na co dzień podczas wspinaczki, certyfikowana jest tylko wg. „normy przemysłowej”. Warto znać różnice między owymi normami i inne dodatkowe czynniki, żeby odpowiednio dobrać sprzęt – nie tylko do danej aktywności, ale też częstotliwości użytkowania i charakteru środowiska, w którym eksploatujemy sprzęt. Data publikacji: 18.01.2021r. Data aktualizacji: 29.12.2021r.

Ostrzeżenie:

Wspinaczka i inne pokrewne dyscypliny, należą do sportów z natury niebezpiecznych a praca na wysokości została sklasyfikowana jako praca szczególnie niebezpieczna. Informacje zawarte w tym i innych artykułach serii nie mają charakteru szkolenia a jedynie uzupełniają odpowiednie kursy lub zachęcają do ich odbycia. Polska Szkoła Alpinizmu (Niepubliczna Placówka Kształcenia Ustawicznego), nie bierze odpowiedzialności za samodzielne stosowanie zawartych treści, ani też za potencjalne błędne zrozumienie części lub całości tekstu, niezgodne z intencją autora.

W kolejnych artykułach omówione zostaną różne istotne aspekty związane z testowaniem i użytkowaniem sprzętu, dowiecie się z jakich materiałów jest produkowany i stosownie do tego co go uszkadza, jak o niego dbać, jaką należy posiadać dokumentację, a także jak przeglądać sprzęt. W pierwszym artykule serii, przybliżymy podstawowe kwestie związane z „certyfikowaniem” sprzętu, od którego zależy zazwyczaj nasze życie.

 

 

Zarówno sprzęt „przemysłowy” (do prac na wysokości) jak i „sportowy”, musi spełniać ogólne wymagania stawiane środkom ochrony indywidualnej wynikające z rozporządzenia, ale też bardziej konkretne dla określonego rodzaju sprzętu, zawarte w zharmonizowanych Normach Europejskich. Mogą też istnieć dodatkowe wytyczne uzupełniające ww. wymagania, np. w przypadku sprzętu wspinaczkowego, są to wymagania normalizacyjne UIAA (Międzynarodowa Federacja Związków Alpinistycznych). Mogą one dotyczyć wykonywania dodatkowych testów, jak np. odporności karabinków do Via Ferrat na „przełamywanie” lub po prostu wyższych wymagań w zakresie tych sprecyzowanych w normach europejskich.

W celu sprawnego zaprezentowania treści, niniejszy artykuł podzielony został na kilka krótkich części:

• Przepisy UE
• Norma EN 365
• Standardy bezpieczeństwa UIAA
• Znakowanie sprzętu

Uwaga:
Niniejszy artykuł, sam w sobie nie stanowi oficjalnych, a tym bardziej kompletnych wytycznych zawartych w prawie UE. Jego celem jest przybliżenie czytelnikowi ogólnych mechanizmów jakie funkcjonują w UE, żeby zapewnić użytkownikowi końcowemu najwyższy możliwy poziom bezpieczeństwa.

 

 

Przepisy UE

Za punkt wyjścia do krótkiego opisu prawodawstwa UE, istotnego dla użytkowników sprzętu potrzebnego do bezpiecznego wykonywania prac na wysokości, czy uprawiania różnych aktywności wspinaczkowych i im pokrewnych, można wziąć ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) NR 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu. Jego celem jest między innymi zapewnienie wysokich wymagań w zakresie ochrony interesów publicznych, takich jak zdrowie i bezpieczeństwo ogólne, zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy, ochrona konsumentów, środowiska i bezpieczeństwa publicznego.

Artykuł 30 Rozporządzenia mówi o ogólnych zasadach dotyczących oznakowania CE. Oznakowanie CE może zostać umieszczone wyłącznie przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela i  wyłącznie na produktach, dla których jest to przewidziane na mocy szczegółowych wspólnotowych przepisów harmonizacyjnych oraz nie może być umieszczane na żadnych innych produktach. Umieszczając oznakowanie CE lub zlecając jego umieszczenie, producent wskazuje, że przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność produktu ze wszystkimi obowiązującymi wymaganiami określonymi w odnośnym wspólnotowym prawodawstwie harmonizacyjnym określającym warunki takiego znakowania.

Normy Europejskie dla sprzętu, który używamy, dają producentom klarowne narzędzie do weryfikacji i oficjalnego potwierdzenia wypełniania wymogów Rozporządzenia dla środków ochrony indywidualnej (wbrew przyjętej nomenklaturze nie chodzi tu tylko o sprzęt używany w pracach na wysokości, ale również w rekreacji/sporcie).

 

 

O normalizacji europejskiej czytamy w ROZPORZĄDZENIU PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1025/2012 z dnia 25 października 2012 r. Normalizacja europejska jest organizowana przez zainteresowane strony i na ich rzecz w oparciu o reprezentację krajową – CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) oraz Cenelec (Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki) i bezpośrednie uczestnictwo ETSI (Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych), w myśl stępujących zasad uznanych przez Światową Organizację Handlu (WTO) w dziedzinie normalizacji: spójność, przejrzystość, otwartość, konsensus, dobrowolność stosowania, niezależność od szczególnych interesów i skuteczność, określone mianem „podstawowych zasad” (cały akapit jest bezpośrednim , nieznacznie skróconym cytatem części rozporządzenia).
Istotna jest również DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY NR 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu.

Najważniejsze i najciekawsze dla nas są jednak zapisy rozporządzenia dotyczącego środków ochrony indywidualnej.

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej uchyliło obowiązującą do tamtej pory dyrektywę Rady 89/686/EWG. Rozporządzenie to akt prawny, który musi być stosowane na całym obszarze Unii Europejskiej, dyrektywa natomiast wyznacza cel jaki musi zostać osiągnięty, a sposób jak to zrobić zależy od danego kraju, który uchwala odpowiednie, wewnętrzne akty prawne.

 „(…) Z uwagi na to, że we wszystkich państwach członkowskich zakres, zasadnicze wymagania i procedury oceny zgodności muszą być identyczne, rozporządzenie to jest odpowiednim instrumentem prawnym wprowadzającym jasne i szczegółowe przepisy, które nie stwarzają możliwości ich rozbieżnej transpozycji przez państwa członkowskie. (…) Wszystkie podmioty gospodarcze w łańcuchu dostaw i dystrybucji powinny podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia, aby udostępniały na rynku jedynie ŚOI spełniające wymagania niniejszego rozporządzenia. (…) Producent, posiadający dokładną wiedzę o procesie projektowania i produkcji, jest najbardziej kompetentny, aby przeprowadzić procedurę oceny zgodności. W związku z tym ocena zgodności powinna pozostawać wyłącznie obowiązkiem producenta. (…) Organy nadzoru rynku powinny mieć łatwy dostęp do deklaracji zgodności UE. Aby spełnić to wymaganie, producenci powinni zapewnić, aby ŚOI towarzyszyła kopia deklaracji zgodności UE lub adres internetowy, pod którym można uzyskać dostęp do deklaracji zgodności UE.”

Widzimy więc, że prawo jest bardzo stanowcze w kwestii zapewnienia nam odpowiednio bezpiecznego sprzętu, do czego niezbędne jest również odpowiednie pakowanie i transportowanie.

 

 

W rozporządzeniu tym, znajdujemy definicję środków ochrony indywidualnej (w skrócie ŚOI, czasami SOI):

a) są to środki zaprojektowane i wyprodukowane do noszenia lub trzymania przez osobę w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń dla zdrowia lub bezpieczeństwa tej osoby;
b) ale też wymienialne elementy składowe tych środków, jeżeli mają zasadnicze znaczenie dla ich funkcji ochronnej;
c) i te systemy przyłączy do SOI, które nie są noszone ani trzymane przez osobę, ale są zaprojektowane do łączenia tych środków z urządzeniem zewnętrznym lub ze stabilnym punktem kotwiczącym i nie są przeznaczone do trwałego przymocowania i nie wymagają przeprowadzenia prac montażowych przed użyciem.

Możemy się też spotkać z określeniem „ocena zgodności”, które to oznacza: „proces wykazujący, czy zostały spełnione zasadnicze wymagania dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa dotyczące ŚOI określone w niniejszym rozporządzeniu”;

„W przypadku wykazania zgodności ŚOI z mającymi zastosowanie zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi zdrowia i bezpieczeństwa w drodze odpowiedniej procedury producenci sporządzają deklarację zgodności UE i umieszczają oznakowanie CE (…) Producent dostarcza deklarację zgodności UE wraz z ŚOI albo umieszcza w instrukcjach adres strony internetowej, na której jest dostępna deklaracja zgodności UE. (…) W przypadku ŚOI zgodnych z normami zharmonizowanymi, do których odniesienia opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, lub z częściami takich norm, domniemywa się, że spełniają one zasadnicze wymagania dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa określone, objęte tymi normami lub ich częściami. (…) Poprzez sporządzenie deklaracji zgodności UE producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność danych ŚOI z wymaganiami ustanowionymi w niniejszym rozporządzeniu. (…) W przypadku ŚOI kategorii III za oznakowaniem CE umieszcza się numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej uczestniczącej w procedurze określonej w załączniku VII lub VIII.”

 

 

Kategoria III, to zbiór wyłącznie takich zagrożeń, które mogą mieć bardzo poważne konsekwencje. Wśród nich jest ryzyko upadku z wysokości. Jest to kategoria zawierająca najbardziej niebezpieczne zagrożenia, dlatego SOI chroniące przed nimi muszą być kontrolowane nie tylko na etapie „certyfikacji” niezbędnej do „wypuszczenia na rynek” danego sprzętu, ale też czy w późniejszym czasie nie zmniejszyły się jego parametry kluczowe dla bezpieczeństwa użytkownika, np. wskutek zastosowania gorszego jakościowo materiału czy zmian w procesie technologicznym produkcji albo nieodpowiedniej kontroli jakości producenta. Odpowiada za to notyfikowana jednostka, której czterocyfrowy kod, znajduje się zaraz za oznakowaniem CE, np. CE0197 (jednostka notyfikowana TUV z Norymbergii).

„ŚOI przeznaczone do zapobiegania upadkom z wysokości lub ich skutkom muszą zawierać uprząż i system łączący, który może być połączony z niezawodnym zewnętrznym punktem kotwiczenia. Muszą być zaprojektowane i wytworzone w taki sposób, aby w przewidywalnych warunkach użytkowania pionowa droga spadania użytkownika była zminimalizowania w celu uniknięcia kolizji z przeszkodami, a siła hamowania nie przekroczyła wartości progowej, powyżej której użytkownik mógłby doznać obrażeń ciała lub nastąpiłoby zerwanie lub pęknięcie którejś części ŚOI, co mogłoby spowodować upadek użytkownika. Takie ŚOI muszą również zapewniać, po wyhamowaniu upadku, utrzymanie użytkownika we właściwej pozycji, w której będzie mógł oczekiwać pomocy, jeżeli okaże się to konieczne.”

„Producent przeprowadza ocenę zagrożeń, aby zidentyfikować wszystkie zagrożenia mające zastosowanie do jego ŚOI. Następnie projektuje i wytwarza te ŚOI, uwzględniając wyniki tej oceny. Przy opracowywaniu i wytwarzaniu ŚOI oraz przy sporządzaniu instrukcji producent przewiduje nie tylko zamierzone zastosowanie ŚOI, ale także zastosowania, które można w rozsądnym zakresie przewidzieć. W stosownych przypadkach zapewnia się ochronę zdrowia i bezpieczeństwa osób innych niż użytkownik. (…) Brak występowania nieodłącznych zagrożeń i innych niedogodności, ŚOI muszą być zaprojektowane i wytworzone w taki sposób, aby nie powodowały zagrożeń i innych niedogodności w przewidywalnych warunkach użytkowania.”

Na producentach sprzętu spoczywa więc oficjalnie obowiązek zatroszczenia się o bezpieczeństwo użytkownika i osób postronnych, nawet przy użytkowaniu sprzętu inaczej niż zgodnie z przeznaczeniem, o ile oczywiście jest taka możliwość. W myśl tej zasady, niektórych przyrządów nie da się wpiąć na linę odwrotnie, lub jest to mocno utrudnione albo odwrotne włożenie liny w przyrząd nie wiąże się z istotnym zagrożeniem – np. Click Up (Climbing Technology) działa wtedy po prostu jak zwykły kubek, a ID (Petzl), blokuje linę nie dopuszczając do upadku z wysokości.

„Materiały użyte do wytworzenia ŚOI, łącznie z wszelkimi możliwymi produktami ich rozkładu, nie mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie lub bezpieczeństwo użytkowników. (…) Każda część ŚOI mająca kontakt lub też taka, która potencjalnie może mieć kontakt z użytkownikiem podczas noszenia, musi być gładka, pozbawiona ostrych brzegów, ostrych końców itp., które mogłyby powodować nadmierne podrażnienie lub zranienie. (…) ŚOI muszą być zaprojektowane i wytworzone w taki sposób, aby ułatwić ich prawidłowe zakładanie oraz utrzymywanie na właściwym miejscu przez przewidywalny okres użytkowania, z uwzględnieniem panujących wokół warunków, wykonywanych ruchów i zmiany pozycji. W tym celu musi być możliwe dopasowanie ŚOI do budowy ciała użytkownika za pomocą wszelkich właściwych środków, takich jak odpowiednie sposoby regulacji i mocowania lub zapewnienie odpowiedniego zakresu rozmiarów. (…) ŚOI muszą być jak najlżejsze, przy jednoczesnym zachowaniu ich odpowiedniej wytrzymałości i skuteczności.”

Zatroszczono się nie tylko kwestie bezpieczeństwa, ale też o wygodę użytkownika oraz trwałość produktu.

 

 

Do każdego środka ochrony indywidualnej muszą być dołączone informacje dotyczące: instrukcji przechowywania, użytkowania, czyszczenia, konserwacji, obsługi i dezynfekowania.

Jeżeli środek ochrony indywidualnej, starzejąc się może utracić swoje właściwości kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikowi, na wszystkich wprowadzonych do obrotu egzemplarzach ŚOI oraz na ich opakowaniu, w sposób trwały i jednoznaczny musi zostać podany miesiąc i rok produkcji.

Jeżeli ŚOI chroniące przed upadkiem z wysokości używane są w atmosferze potencjalnie zagrożonej wybuchem, przy pracach grożących porażeniem prądem, itp. muszą spełniać dodatkowe wymagania związane z adekwatnymi zagrożeniami, a nie tylko z samą pracą na wysokości.

Nawiązując na chwilę pod koniec tej części artykułu do „naszych” aktów prawnych, rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 4 listopada 2021 r. (link) zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wprowadza kilka klarownych i istotnych stwierdzeń dotyczących SOI. W załączniku nr 1 (szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej) możemy przeczytać m.in, że środki ochrony indywidualnej dobiera się i stosuje:

• w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub wystarczająco ograniczyć związanego z nimi ryzyka przez organizację pracy lub zastosowanie środków ochrony zbiorowej;
• odpowiednio do występujących na stanowisku pracy zagrożeń określonych na podstawie oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej warunki występujące w danym miejscu pracy, wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika.

Dodatkowo: w zależności od stopnia zagrożenia, częstości narażenia na zagrożenie, cech stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczności działania środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien określić warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, w szczególności czas i przypadki, w których powinny być używane.

Mogłoby się wydawać oczywistym, ale niestety nie zawsze tak jest, że przed nabyciem środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien ocenić, czy środki, które zamierza zastosować, spełniają wymagania określone w § 1 pkt 2 i § 3 omawianego załącznika nr 1. Taka ocena powinna obejmować:

• analizę i ocenę zagrożeń w sytuacjach, o których mowa w § 1 pkt 1;
• określenie cech, jakie muszą posiadać środki ochrony indywidualnej, aby skutecznie chroniły przed zagrożeniami, o których mowa w pkt 1, z uwzględnieniem wszelkiego ryzyka, jakie mogą stwarzać te środki same z siebie;
• porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z cechami, o których mowa w pkt 2.

No i punkt, który rozwiewa wiele paradoksalnych wątpliwości: środki ochrony indywidualnej są przeznaczone do użytku osobistego. W wyjątkowych przypadkach środek ochrony indywidualnej może być używany przez więcej niż jedną osobę, jeżeli zastosowano działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie i higienę korzystających z niego pracowników.

Norma EN365

Norma EN365 z 2004 roku, reguluje sprzęt używany w pracach na wysokości w nieco bardziej szczegółowy sposób, bo dotyczy stricte środków ochrony przed upadkiem z wysokości. Dotyczy ogólnych informacji nt. wymagań dotyczących instrukcji użytkowania, konserwacji, badań okresowych, napraw, znakowania i pakowania.

Osoby, które mają używać SOI przed upadkiem z wysokości, powinny zostać „wyczerpująco poinformowane”, co należałoby interpretować jako „odpowiednio przeszkolone” odnośnie sposobu prawidłowego ich użycia, a także uznane za kompetentne w tym zakresie. Osoby takie, powinny otrzymać pisemne instrukcje w celu prawidłowego doboru, użytkowania, konserwacji i przeprowadzania badań okresowych, a także wymagana jest znajomość ograniczeń w sposobie użytkowania, środkach ostrożności i świadomość niebezpieczeństw wynikających z nieprawidłowego użycia.

Instrukcje użytkowania środków ochrony indywidualnej chroniących przed upadkiem z wysokości powinny zawierać szereg informacji. Poniżej niektóre z nich:

• Nazwa producenta i szczegóły dotyczące kontaktu z nim;
• Opis sprzętu, jego przeznaczenia, zastosowania i ograniczeń;
• Informacja, że należy przygotować plan awaryjny, zawierający sposoby ratowania osoby z sytuacji, które mogą mieć miejsce podczas wykonywania pracy;
• Zakaz jakichkolwiek modyfikacji sprzętu i napraw, z wyjątkiem tych pisemnie dopuszczonych przez producenta;
• Sposób sprawdzania sprzętu przed każdym użyciem i jak określić czy jest sprawny;
• Informacja, że sprzęt należy natychmiast wycofać z użycia, jeżeli są jakiekolwiek wątpliwości odnośnie jego bezpiecznego stanu/funkcjonowania, lub został użyty do powstrzymywania spadania, a także zalecenie, żeby nie używać go ponownie, dopóki możliwość bezpiecznego użytkowania nie zostanie potwierdzona na piśmie przez osobę kompetentną;
• Wymagania dotyczące punktu stanowiskowego, przede wszystkim jego minimalną wytrzymałość i odpowiednie położenie;
• Informacje o czynnikach mogących zaburzyć prawidłowe działanie sprzętu, a także odpowiednich środkach ostrożności związanych z ryzykiem np. kontaktu z ekstremalnymi temperaturami, ostrymi krawędziami, substancjami chemicznymi, prądem elektrycznym, tarciem, czynnikami atmosferycznymi, efektem wahadła itp.

 

 

Dodatkowe informacje jakie musi dostarczyć producent zależą od typu sprzętu i zostały sprecyzowane w odpowiednich normach zharmonizowanych.

Instrukcja konserwacji z kolei, zawiera zalecany sposób czyszczenia i dezynfekcji, nie wywołujący uszkodzenia materiału z jakiego został wykonany sprzęt, a także nie wywołujący niepożądanego wpływu na użytkownika. Dodatkowo powinniśmy dowiedzieć się z instrukcji konserwacji jak prawidłowo suszyć i przechowywać sprzęt, a także jak smarować, w przypadku kiedy jakiś elementy tego wymaga.

Z instrukcji badań okresowych dowiemy się jakim przeglądom, co ile i w jaki sposób powinien być kontrolowany sprzęt.

Norma EN364 z 1992 roku opisuje metody badań ŚOI przed upadkiem z wysokości, do której to odwołują się konkretne normy dla poszczególnych typów sprzętu. Konkretne osiągi i dodatkowe testy, sprecyzowane zostały jednak w odpowiednich dla danego typu sprzętu normach.

 

 

Jeżeli jakiegoś zastosowania sprzętu nie ma w instrukcji obsługi, teoretycznie jest ono zabronione!

 

Standardy bezpieczeństwa UIAA

UIAA to Międzynarodowa Federacja Związków Alpinistycznych, która tworzy standardy bezpieczeństwa od 1960 roku. Standardy UIAA stanowią uzupełnienie norm europejskich – może to dotyczyć wykonywania dodatkowych testów, jak np. odporności karabinków do Via Ferrat na „przełamywanie”, lub po prostu wyższych wymagań w zakresie tych, sprecyzowanych w normach europejskich. Standardy bezpieczeństwa UIAA są ogólnodostępne w języku angielskim na stronie internetowej Federacji.

 

Znakowanie

Każdy środek ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości powinien posiadać po pierwsze ogólne, sprecyzowane w normie EN 365 oznaczenia, oraz po drugie – dla poszczególnych typów ŚOI – dodatkowe znakowanie wynikające z odpowiednich zharmonizowanych norm. Te ogólne, sprecyzowane w normie oznaczenia, to:

• Nazwa producenta (1);
• Numer normy, której wymagania spełnia (2);
• CE wraz z numerem notyfikowanej jednostki nadzorującej proces produkcji (3);
• Numer partii lub numer seryjny (4);
• Daty produkcji (minimum rok, ale w przypadku sprzętu z tworzyw sztucznych miesiąc i rok – 5);
• Model i typ (6);
• Piktogram instrukcji obsługi (7).

 

 

Niektóre oznaczenia są obligatoryjne w konkretnych przypadkach, np. podanie rozmiaru uprzęży (11) w przypadku uprzęży biodrowej. W przypadku uprzęży, której etykieta znajduje się powyżej, producent nie miał takiego obowiązku. Tak samo w przypadku dopuszczalnego maksymalnego obciążenia znamionowego (9) lub parametrów wytrzymałościowych, czy ilości użytkowników, którzy w jednym czasie mogą używać ŚOI (8) – są rodzaje sprzętu, w przypadku których znakowanie takie jest wymagane, w innych przypadkach jest czasami podawane mimo tego, że nie musi, a w innych nie ma w ogóle zastosowania – podanie średnicy jest obligatoryjne w przypadku lin półstatycznych oraz dynamicznych, ale już w przypadku karabinków nie ma większego sensu, a w przypadku kasków żadnego ;) Podanie materiału (10), z jakiego wyprodukowany został sprzęt, jest obligatoryjne w wielu przypadkach, jednak dotyczy to instrukcji obsługi, nie znakowania sprzętu. Często na etykietach możemy znaleźć piktogramy z kluczowymi dla bezpieczeństwa wskazówkami. W niektórych przypadkach jest to obligatoryjne – np. w przypadku uprzęży biodrowych podanie sposobu dopasowywania obwodów, za pomocą użytych w danym modelu klamer. No i w końcu różne inne dodatkowe, nieobowiązkowe oznaczenia, jak np. QR kod (13), pomocny przy ewidencjonowaniu sprzętu albo przeglądach.

Fakt, że wystarczy, że na sprzęcie widnieje numer partii albo numer seryjny jest kontrowersyjny, ponieważ żeby rozpocząć użytkowanie sprzętu musimy go zewidencjonować, do czego niezbędne jest istnienie numeru identyfikacyjnego. O ile w przypadku numeru seryjnego mniej prawdopodobnym jest, że trafią się nam dwie sztuki sprzętu o takim samym numerze seryjnym, pochodzące z różnych partii, o tyle kupując więcej sztuk sprzętu w jednym czasie, zazwyczaj są z jednej partii. Dopiero unikalny numer – np. połączenie numeru partii i numeru seryjnego, może być numerem identyfikacyjnym. Pozwala on połączyć sprzęt z jego kartą użytkowania, co daje pewność, że dana sztuka sprzętu to ta, której użytkownikiem jest ten, a nie inny i ta, która była sprawdzona przez konkretnego kontrolera w konkretny dzień, dzięki czemu wiadomo, że sprzęt jest względnie bezpieczny, a jego badanie okresowe jest wciąż aktualne. Jeżeli nie mamy numeru identyfikacyjnego, a jedynie numer partii, przed pierwszym użyciem musimy numer ten nadać, co nie zawsze jest łatwe – niektórzy producenci zabraniają wykonywać grawerunku, w tym również grawerunku laserowego. Warto o tym wiedzieć i uniknąć problemów. W tym celu warto kupować sprzęt posiadający numery identyfikacyjne lub sprzęt takiego producenta, który dopuszcza sensowne sposoby nadawania numerów identyfikacyjnych.

Piktogram instrukcji obsługi wskazuje na konieczność zapoznania się z instrukcją obsługi, a co za tym zazwyczaj idzie, odbycie odpowiedniego przeszkolenia przed rozpoczęciem użytkowania ŚOI.

Pozostałe, specyficzne oznaczenia, jak np. parametry wytrzymałościowe w przypadku karabinków, omówione zostaną w konkretnych przypadkach danego typu sprzętu w kolejnych częściach artykułu, tak samo jak temat okresu trwałości i użytkowania sprzętu.

W przypadku sprzętu „sportowego”, pewne wymagania dotyczące znakowania wynikają z rozporządzenia dotyczącego środków ochrony indywidualnej, do których sprzęt taki oczywiście należy, czyli np. konieczność podania miesiąca i roku produkcji w przypadku produktów podlegających procesowi starzenia się, gdyby proces ten znacząco wpływał na trwałość produktu. Konkretne wymagania dotyczące znakowania sprzętu „sportowego”, sprecyzowane zostały w odpowiednich – dla danego typu – normach, np. EN12277 dla uprzęży wspinaczkowych.

Osobną kwestią dotyczącą znakowania, jest nieobowiązkowe, ale pożądane oznaczenie UIAA, poświadczające spełnienie, opisanych już nieco wyżej, standardów bezpieczeństwa.

 

 

Zachęcamy do zapoznania się z pozostałymi częściami naszej serii artykułów sprzętowych „NIE wszystko o…”

 

 

zdjęcia: Mariusz Połowczuk

Offa Media

 

Mateusz Gutek

dyrektor Polskiej Szkoły Alpinizmu

 

Źródła:

• europa.eu
• pkn.pl
• theuiaa.org
• eur-lex.europa.eu
• EN365:2004 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości. Ogólne wymagania dotyczące instrukcji użytkowania, konserwacji, badań okresowych, napraw, znakowania i pakowania
• Pit Schubert „Bezpieczeństwo i ryzyko w skale i lodzie.” Tom 3. Sklep Podróżnika 2015.