Najtrudniejsze drogi wspinaczkowe na świecie

Celem artykułu jest prezentacja najtrudniejszych dróg wspinaczkowych na świecie, rejonów w których się znajdują oraz pogromców tego, co obecnie we wspinaczce sportowej najtrudniejsze. Artykuł porusza również kwestię wycen oraz związanych z nimi nieścisłości. Data ostatniej aktualizacji: 29 marca 2024r.

Obecnie na świecie istnieje niecałe 200 dróg za 9a+, ok. 60 za 9b, ponad 10 za 9b+ oraz 3 za 9c, z tym, że żadna z tych najtrudniejszych nie posiada póki co powtórzeń (chociaż liczne próby już były). Wiele dróg po pierwszym powtórzeniu otrzymało sugestię wyceny, a patrząc na autorów, okoliczności przejścia i historię trudnego wspinania, wiele kolejnych z pewnością nie utrzyma swojej wyceny. Są też sytuacje, kiedy to droga po pierwszym powtórzeniu otrzymuje sugestię zdecydowanego podniesienia wyceny. Tak było np. w przypadku Mejorando Imagen Ramoneta, która otrzymała sugestię podniesienia wyceny o cały stopień (z 9a na 9b) i to przez nie byle kogo. Z kolei dwie austriackie drogi z 1996 roku (open Air oraz Qui) otrzymały sugestię podniesienia wyceny na 9a+, z czego wycena Qui została już potwierdzona 3ma powtórzeniami! Z tego powodu pierwszym 9a+ na świecie jest nie Realization (Biographie) z 2001 roku, a właśnie Qui!

 

 

Poziom pokonywanych trudności we wspinaczce sportowej stale rośnie. Sporo wspinaczy wchodzi do elitarnego jeszcze do niedawna grona pokonujących 9a+, a mityczny stopień 9a, ma już na swoim koncie bardzo wielu pogromców (w tym ponad 10 Polaków). Trudne drogi padają w coraz młodszym wieku (dla przykładu Ashima Shiraishi pokonała drogę Ciudad des Dios, cenioną na 9a/a+, w wieku 13 lat) oraz w coraz lepszym stylu (Alex Megos jako pierwszy w historii pokonał drogę w stopniu 9a w stylu OS, a Adam Ondra ma na swoim koncie już takich dróg kilka). W 2012 roku powstaje pierwsze 9b+ (chociaż przez jednego powtarzającego zdegradowane w 2022 roku do 9b/+) a w 2017 roku 9c! W 2018 roku pada pierwsze 9a+ w stylu flash. Wzrosła też mocno ilość osób, które pokonały 9b. Są w tym gronie nawet trzy kobiety – Angela Eiter z drogą La Planta de Shiva, Laura Rogora z drogami Ali Hulk Sit Extension Total oraz Julia Chanourdie z drogą Eagle 4 (na początku 2022 roku pojawiła się sugestia obniżenia wyceny), a także jeden Polak – Piotr Schab z drogą Fight or Flight.

 

 

W drugiej połowie 2021 roku pada kolejne przełomowe przejście – Laura Rogora prowadzi Erebor za 9b/+! Niedługo później Adam Ondra również przechodzi Erebor i proponuje obniżenie wyceny do 9b. Z jednej strony obniżenie wyceny spowodowane jest znalezieniem lepszych patentów (Ondra przyznał, że autorskie patenty warte są z pewnością pierwotnej wyceny), z drugiej jeżeli wycena się ugruntuje, przejście Laury nie będzie już oficjalnie tak przełomowe, jakie było w rzeczywistości…

W przypadku drogi Flex Luthor, której pierwsze powtórzenie padło po 18 latach wraz z sugestią podniesienia wyceny do 9b, kolejne powtórzenia ugruntowały jednak niższą, zaproponowaną oryginalnie przez autora cyfrę 9a+ (jeden z powtarzających zasugerował nawet 9a). Wycena niektórych dróg spada z powodu używania nakolanników, które do niedawna nie były jeszcze aż tak popularne. Dotyczy to np. drogi Lapsus, pierwszego 9b we Włoszech – obecnie 9a+ o ugruntowanej wycenie. Część dróg zmienia wycenę przez obrywy albo znalezienie lepszych patentów czy też nierzadko usuwanie spreparowanych chwytów. Tak więc wyceny się zmieniają i będą się z różnych powodów na pewno dalej zmieniały…

 

 

W 2023 roku, poza 3ma liniami za 9b+, powstaje za sprawą Jakoba Schuberta droga B.I.G., rozwiązująca niesamowity projekt Adama Ondry we Flatanger. Próby z przejścia były relacjonowane na żywo. Więcej o najtrudniejszych drogach na świecie (wszystkich od 9a+ w górę), wraz z linkami do wybranych artykułów oraz filmów, zaczynając od historii kolejnych stopni trudności – w dalszej części artykułu :)

Trudność dróg ujętych w niniejszym artykule podana została w skali francuskiej, zwanej inaczej sportową. Jest to obecnie najpopularniejszą skalą wspinaczkową w „naszej” części świata, do której odnosi się inne skale, zwłaszcza w kontekście dróg sportowych (czyli dróg ubezpieczonych w stałe punkty przelotowe).

 

 

Do opisu trudności drogi wspinaczkowej skala ta używa cyfry (obecnie od 1-9) w połączeniu z literą (a, b lub c), tworząc rosnącą w logiczny sposób drabinę wspinaczkowych trudności, np. 6a, 7b czy 8c. Stopnie 1 i 2 spotykane są w przypadku dróg sportowych bardzo rzadko, dodatkowo nie wyróżnia się wśród nich podstopni dodających litery. W przypadku 3ciego stopnia trudności spotkać już można doprecyzowanie w postaci litery a, b lub c. Tak sprecyzowana skala, jest do 5ego stopnia trudności (włącznie) bardzo podobna do skali Kurtyki i skali UIAA, używanych w Polsce najczęściej. I tak np. 5a to „nasze” V-, 5b to V a 5c to V+. Od 6ego stopnia zaczynają się pewne rozbieżności, a także zmienia się lekko sposób opisu trudności w skali francuskiej. 6a to „nasze” VI, a „nasze” VI+ to francuskie 6a+. Od stopnia 6a wzwyż, dodawane są „+” pomiędzy poszczególnymi stopniami opisywanymi cyfrą i literą, w następującym porządku: 6a, 6a+, 6b, 6b+ itd. Powyżej stopnia 6a+ skala francuska rozwija się skokowo, w dalszym ciągu w sposób łatwo porównywalny do skali polskiej (z nielicznymi wyjątkami dotyczącymi głównie stopni 7b+ i 7c).

 

Przybliżone porównanie skali francuskiej do innych popularnych skal, ukazuje poniższa tabela:

Brytyjska skala E	USA Yosemite Decimal System	Skala UIAA (inaczej tatrzańska, z tym że w tej używanej w Tatrach, istnieje swoiste przesunięcie względem poniższego porównania)	Skala Kurtyki (krakowska, polska)	Skala sportowa (francuska)
	5.10a	VI+	VI	6a
E2 5c	5.10b	VII-	VI+	6a+
	5.10c	VII	VI.1	6b
E3 5c+	5.10d	VII+	VI.1+	6b+
	5.11a	VII+/VIII-	VI.2	6c
E4 6a+	5.11 b/c	VIII-	VI.2+	6c+
	5.11d	VIII	VI.3	7a
E5 6b	5.12a	VIII/VIII+	VI.3+	7a+
	5.12b	VIII+	VI.4	7b
E6 6b+	5.12c	IX-	VI.4/4+-VI.4+	7b+
	5.12d	IX	VI.4+-VI.4+/VI.5	7c
	5.13a	IX/IX+	VI.5	7c+
E7 6c+	5.13b	IX+	VI.5+	8a
	5.13c	X-	VI.5+/6	8a+
E8 7a	5.13d	X	VI.6	8b
	5.14a	X+	VI.6+	8b+
E9 7a+	5.14b	XI-	VI.7	8c
	5.14c	XI-/XI	VI.7+	8c+
E10 7b	5.14d	XI	VI.8	9a
	5.15a	XI+	VI.8+?	9a+
	5.15b			9b
				9b+
				9c

 

Skala francuska używana jest również do określenia trudności bulderów oraz bulderowych odcinków dróg sportowych, dlatego czasami można spotkać się z opisem trudności charakterystycznym dla skali francuskiej, np. wyceną 8a, ale z dopiskiem Fb (np. 8a Fb). Fb to skrót od nazwy Fontainebleau, największego i najbardziej popularnego rejonu bulderowego na świecie. Do określenia trudności bulderów, lub bulderowych odcinków dróg sportowych, zamiast dopisku Fb, częściej zamiast małej litery, po cyfrze występuje wielka – np. 8A.

8a i 8A to zupełnie inna trudność. Różnica między nimi sięga co najmniej jednego stopnia (8a<8A) a rozbieżności te mogą być jeszcze większe w przypadku konkretnych stopni trudności. Gdyby na danej drodze sportowej występował odcinek bulderowy za 8A, cała droga posiadałaby zdecydowanie wyższą wycenę niż 8a. Obecność kilku bulderów na drodze, które trzeba pokonać bez wyraźnego odpoczynku, również może skutkować dużo wyższą wyceną drogi w stosunku do wycen poszczególnych jej bulderów.

 

 

Krótka historia najwyższych stopni trudności

Przez długi czas uważano, że pierwsza droga przeliczalna na francuskie 9a powstała w lasach Frankenjury (Niemcy) w 1991 roku. Otworzył ją Wolfgang Güllich i nazwał Action Directe, proponując początkowo nieco niższą wycenę. Ostatecznie stanęło na 9a. O charakterze, powadze i częściowo historii drogi, opowiada film z serii Climbing Classics Mammuta. Kolejny film, opowiada o pierwszym kobiecym przejściu drogi, którego dokonała w 2020 roku Mélissa Le Nevé.

Obecnie jednak, za pierwsze 9a uchodzi Hubble w Raven Tor (Peak District, Wielka Brytania), które zostało otwarte w 1990 roku przez Bena Moona. Jest to przy okazji pierwsza droga na świecie wyceniona pierwotnie na 8c+. Po serii brytyjskich powtórzeń dokonanych przez Malcolma Smitha, Johna Gaskinsa, Steve’a Dunninga, Richarda Simpsona i Steve’a McClure, wielu mocnych zawodników takich jak: Adam Ondra, Dave Graham czy Sean McColl mierzyło się z linią bez powodzenia. Wtedy już pojawiły się spekulacje, że linia może mieć więcej niż 8c+.

 

 

Kolejne powtórzenia Hubble odnotowano dopiero po 7 latach, czyli w 2016 roku. Sztuka ta udała się Alexowi Megosowi, a później w tym samym roku również Williamowi Bosi, który potwierdził względnie ugruntowaną już wycenę 9a. Alex Megos w wywiadzie dla ukclimbing, na pytanie czy mógłby porównać Hubble do Action Directe, odpowiada że nie jest to możliwe. Trudnością na Action Directe jest 16 ruchów a na Hubble tylko 4, jak na bulderze – nie drodze. Wyceniając bulder z Hubble w skali Fb, kształtował by się on w okolicach 8B/B+. Każdy z tych 4 ruchów jest trudniejszy niż jakikolwiek na Action Directe. Wg. Alexa, Action Directe jest mimo tego trudniejsze. dodaje również, że dla jednych jest to 9a, dla innych nie, ale są też osoby dla których droga jest niemożliwa do przejścia, mimo tego że są na poziomie 9a. Dodatkowo bBulder za 8B/B+ zajmuje zazwyczaj więcej czasu niż droga za 9a. Hubble padło w 12stej próbie, czyli stosunkowo szybko, mniej więcej tyle co harde w swej wycenie drogi za 8c+ na Frankenjurze, o czym Alex wspomina w innym wywiadzie, który swoją drogą warto przeczytać :) Nie dotyczy to jednak dróg w stopniu 8c+ czy 9a poza Frankenjurą, bo wiele pokonanych przez Alexa dróg za 9a czy nawet 9a+, padło w znacznie mniejszej ilości prób. Film z przejścia Hubble przez Alexa Megosa po kliknięciu w link, a więcej o Hubble można dowiedzieć się z kolejnego filmu, którego głównym bohaterem (poza samą drogą) jest Steve McClure. W sierpniu 2019, Hubble pokonuje również Peter Dawson, i proponuje wycenę 9a, tak samo zresztą jak w 2020 roku zrobił to Mat Wright. Hubble o ugruntowanej już wycenie 9a, w 2021 roku powtarza również Toby Roberts.

 

 

W 1996 roku Alex Huber Otwiera drogę Open Air w austriackim Schleier Wasserfall i wycenia ją na 9a. Drogę otrzymuje pierwsze powtórzenie dopiero w 2008 roku. Adam Ondra, któremu udało się tego dokonać, zasugerował podwyższenie wyceny do 9a+. Open Air jest więc prawdopodobnie pierwszym 9a+ na świecie. Również w 1996 roku w Austrii (rejon Geisterschmiedwand) powstała droga Qui autorstwa Stefana Fürsta. Po 23 latach drogę powtórzył nie kto inny jak Adam Ondra, sugerując wycenę 9a+, w 2021 roku Qui powtórzył Roland Hemetzberger, a w 2023 Jakob Schobert.

 

 

Wycenę 9b po raz pierwszy zaproponował w 1995 Fred Rouhling dla swojej nowej drogi, którą nazwał Akira. Wiążą się z nią liczne kontrowersje i nie została ona ostatecznie przyjęta w środowisku wspinaczkowym jako pierwsze 9b, a niedawno doczekała się też pierwszych, weryfikujących wycenę powtórzeń. Jeszcze większe kontrowersje dotyczyły drogi Chilam Balam, dla której Bernabé Fernández w 2003 roku zaproponował 9b+. W 2011 roku padło pierwsze powtórzenie. Adam Ondra zasugerował łatwe 9b. Można byłoby wtedy uznać Chilam Balam za pierwsze zweryfikowane 9b, gdyby nie fakt, że w 2015 roku drogę powtórzyło kilku mocnych wspinaczy, z których większość zasugerowała obniżenie do 9a+/b. Pierwszą, nie zakwestionowaną do tej pory 9b, jest więc otwarte przez Chrisa Sharmę Jumbo Love z 2008 roku, aczkolwiek w 2021 roku Matty Hong zasugerował podwyższenie wyceny na 9b, po powtórzeniu drogi Tommy’ego Caldwella Flex Luthor z 2003 roku. Z kolei w 2022 roku Jonathan Siegrist dla Flex Luthora zaproponował 9a+, a w 2023 Dan Mirsky nawet 9a.

 

 

We wspinaczce sportowej XXI wieku, przez dłuższy czas pierwsze skrzypce grały dwie postacie, dzięki którym powstała większość dróg wspinaczkowych z najwyższych przedziałów trudności. Pierwszą jest Amerykanin Chris Sharma (rocznik 1981), który długo był na topie i za bardzo nikt nie był w stanie zbliżyć się do niego ilością wspinaczkowych osiągnięć. Dopiero Czech Adam Ondra (rocznik 1993), określany mianem cudownego dziecka, dorównał Sharmie i w końcu wyprzedził go w pokonywanych skalnych ekstremach. Obecnie drogi z najwyższych przedziałów trudności, pokonywane a nawet otwierane są przez coraz większe grono wspinaczy, do których należą przede wszystkim: Stefano Ghisolfi, Alex Megos, William Bosi oraz Seb Bouin.

 

 

I tak, to właśnie Adam Ondra przełamał dwie kolejne bariery trudności i zaproponował w 2012 roku 9b+ a potem w 2017 – 9c, najwyższy obecnie stopień trudności we wspinaczce sportowej.

 

Change i Silence – pierwsze 9b+ i 9c na świecie – obie w norweskim Flatanger

Flatanger to rejon wspinaczkowy, znany przede wszystkim z niesamowitych granitowych formacji oraz wielkich jaskiń. Szczególnie znana jest jaskinia Hanshelleren, w której od kilku lat powstają coraz to trudniejsze, kilkudziesięciometrowe wspinaczkowe ekstremy. Więcej na temat rejonu można przeczytać w bardzo ciekawym wywiadzie, którego dla wspinanie.pl udzielił Piotr Schab. W lipcu 2012 roku, w wysokiej na 150m jaskini (100m przewieszenia) pojawia się Adam Ondra. Poza odhaczeniem w stylu OS dwóch tamtejszych 8c+ (Eye of Odine oraz Nordic Flower), otworzył Thor’s Hammer za 9a+, stanowiące połączenie dwóch odcinków wielowyciągowego projektu Magnusa Mitboe. Thor’s Hammer powtórzyli Alex Megos, Jakob Schubert, Daniel Woods, Ethan Pringle i Dave Graham (wszyscy w 2015 roku), rok później Domen Škofic, Sachi Amma i Seb Bouin oraz w 2017 roku Piotr Schab (film z przejścia). Stosując łatwiejsze patenty znalezione przez poprzednich powtarzających, Seb Bouin oraz Magnus Mitboe zasugerowali obniżenie wyceny. W 2019 roku drogę pokonuje również Stefano Carnati i tak samo sugeruje obniżenie wyceny – do 9a. W 2020 roku Marcello Bombardi wpisuje sobie 9a/+ a w 2021 Moritz Welt sugeruje co najmniej 9a/+ lub 9a+ a w 2022 roku drogę pokonuje Dylan Chuat (film z przejścia). Do końca wakacji 2012 roku, Ondra poprowadził jeszcze jedną 8c+ w stylu OS (Muy Verdes) a także pierwszy wyciąg swojego projektu o nazwie The Change. Ten 20sto metrowy odcinek otrzymał wycenę 9a+/b. Pierwsze 12 metrów to wspinanie o trudnościach 8b przechodzące w 6-cio ruchowy, bulderowy crux za 8B+. Pierwszy wyciąg The Change, pokonuje w sierpniu 2020 roku również Stefano Ghisolfi a w 2022 roku Seb Bouin (sugestia wyceny 9a+ a dla drugiego wyciągu zaprponował 9a) oraz Alex Rohr (sugestia powrotu do oryginalnej wyceny 9a+/b, zwłaszcza gdyby nie używać kneepadów jak to robił ondra podczas pierwszego przejścia).

 

 

4ego października 2012 roku, Adamowi udało się poprowadzić oba wyciągi The Change, czyli ok. 50 metrów wspinania. Po pierwszej, bulderowej części droga przechodzi w 6cio metrowy crux i wytrzymałościowo-siłowe wspinanie za około 8b+. Całość to połączenie pierwszego odcinka za 9a+/b z drugim, cenionym przez Ondrę na 9a. Przed otwarciem drogi, Ondra miał na swoim koncie 5 dróg wycenionych na 9b. Zaproponowana przez niego wycena wydaje się więc mieć silne podstawy. Cały proces, który doprowadził do poprowadzenia drogi dokumentuje film The Change, którego fragment zobaczyć można po kliknięciu w link. Z kolei Stefano Ghisolfi, niedługo po przejściu pierwszego wyciągu The Change, pokonuje całość 55ego maratonu, na który składa się 185 ruchów, we wrześniu 2020 roku. Drogę określa mianem królewskiej linii, jak zresztą wiele innych w jaskini, komplementując ruchy i jakość skały. Kolejne powtórzenie miało miejsce w 2022 roku za sprawą Seba Bouina, który zaproponował obniżenie wyceny do 9b/+.

 

 

W 2013 roku Ondra wraca do Flatanger i otwiera kolejny ekstrem – Iron Curtain. Poza tym pada oczywiście wiele mocnych przejść, w tym autorskich, i to w wielu różnych rejonach. Powstałą w sierpniu 2013 roku Iron Curtain wycenia na 9b a niecałe trzy tygodnie później udaje mu się otworzyć kolejny projekt. Mowa o drodze Move, którą to stanowi 55 metrów wspinania z mocną końcówką. Droga została wyceniona na 9b/b+, z zastrzeżeniem że równie dobrze może to być trudne 9b. Na filmie zobaczyć można próby przejścia w wykonaniu Seba Bouina, które zakończył z sukcesem w 2019 roku. Również powodzeniem zakończyły się próby na Iron Curtain, które udało się sfinalizować Francuzowi w 2022 roku. Adam podczas przejścia nie używał kneepadów, ale Seb już tak, co przyczyniło się do odczucia niższych trudności – bardziej 9a+ niż 9b. Inaczej było w przypadko Move – użycie kneepadów w jego odczuciu nie zmienia a Move odczuł jako trudniejsze od the Change i zasugerował podwyższenie wyceny do 9b+.

 

 

We wrześniu tego samego roku (2013), Ondra otwiera w Norwegii Kangaroo’s Limb i Hell Racer (obie za 9a+). Kangaroo’s Limb znajduje się we Flatanger, tam gdzie reszta jego norweskich ekstremów. Stanowi część nieotwartego jeszcze projektu, z którego Kangaroo’s ucieka w lewo przed kluczowym strzałem, który Ondra jest w stanie ledwo zrobić z miejsca. W maju 2016 roku, Kangaroo’s Limb otrzymuje pierwsze powtórzenie za sprawą Jakoba Schoberta, a w 2023 drugie – Stefano Ghisolfiego. Hell Racer to z kolei trudny bulder przechodzący w ciągową końcówkę. Droga znajduje się w Hell, jednym z najlepszych rejonów sportowych w kraju.

 

 

Następnie w jaskini Hanshelleren, w 2016 roku powstaje 120 Degrees. Rok wcześniej, Adam Ondra obił projekt o roboczej nazwie Inverted Roof i domniemywanych trudnościach 9b. Na Trudności drogi składa się bulder w dachu, poprzedzony dojściem za trudne 8a+. Wymagające przeniesienie nóg i krzywy ruch w dół z podhaczonymi palcami u nogi, to opis kluczowych ruchów. Ostatecznie Ondra postawił przy drodze 9a+ oraz 3 gwiazdki (na 3 możliwe), jak przy wszystkich swoich najtrudniejszych realizacjach we Flatanger. Podczas prac nad Project Hard, potencjalnym jeszcze wtedy 9c, w 2017 Ondra otwiera kombinację o nazwie Move Hard. Nowość łączy drogę Move z drugim cruxem projektu a wycena to 9b. Udało mu się również przejść w ciągu sporą część docelowego projektu, którą wycenił na 9b+ i ochrzcił swoją najtrudniejszą drogą do tamtej pory, ale… Ale zostało jeszcze dołożenie pierwszych 20 metrów, żeby przejść całą linię… Move Hard powtarza w 2022 roku Stefano Ghisolfi (film z przejścia), również „przy okazji” pracy nad docelowym projektem, a w 2023 roku Seb Bouin, który dodaje, że Move hard ma więcej wspólnego z Silence niż Move, dlatego mogłaby się nazywać równie dobrze Silence Easy – po pierwszym cruxie na Move, skręca w prawo do Silence, przechodząc przez drugi i trzeci crux drogi.

W końcu, 3 września 2017, Czech pokonuje główny projekt – Project Hard – i powstaje pierwsze 9c na świecie. Silence, bo tak została nazwana linia, to 45 metrów trudnego wspinania z kilkoma cruxami. Po 20 metrach za 8b, czeka wymagający rest z podhaczeniem kolana. Następnie 5 metrów to zgięcia po klamach, doprowadzające do pierwszego cruxa – bulderu za 8C – 10cio ruchowej sekwencji pokonywanej nogami do przodu. Następnie wchodzi się w drugi crux – 4ro ruchowy bulder za 8B i po lekkim reście trzeci, tym razem łatwiejszy, bo „tylko” za 7C, ale loteryjny przez połączenie podchwytów z wyjeżdżającymi stopniami. Więcej na temat charakteru drogi ukazuje film z przejścia oraz wywiad, którego Ondra udzielił dla magazynu Rock and Ice. Historię przejścia opowiada pierwsza część dokumentu pt. Age of Ondra (link). Drogę, próbuje rzpracować od jakiegoś czasu Stefano Ghisolfi. W sieci zobaczyć można kilka ciekawych filmów, pokazujących jego postępy oraz szczegółowo opisujących samą linię. Linki poniżej :)

• Game on Silence
• Silence breaking beta
• Silence – can the crack be jammed
• Silence – beta comparison
• We set the WORST replica of SILENCE

 

 

Jeszcze we wrześniu 2017 roku, Ondra otworzył drugi wyciąg drogi Thor’s Hammer. Thor’s Hammer II o wycenie 9a+ (z dopiskiem hard), to 30 metrów wspinania z 3ma trudnymi bulderami w dużej ekspozycji. Połączenie pierwszego i drugiego wyciągu Thor’s Hammer dałoby w sumie ok. 80 metrów wspinania i trudność ok. 9b+. Poza tym, Ondra zostawia we Flatanger kilka innych, ekstremalnych projektów. Poza Kangaroo Dyno (ok. 9b), którego łatwiejszą wersje stanowi wspomniana już wcześniej droga Kangaroo’s Limb, w jaskini Hanshelleren znajduje się jeszcze projekt Exchange (wariant do The Change) – ok. 9b+ i dwa trudniejsze projekty, oba potencjalnie za 9c. W 2020 roku Seb Bouin powtarza Thor’s Hammer II i zwraca uwagę na trzy niesamowite kombinacje do poprowadzenia, kończące się się właśnie drogą Thor’s Hammer II oraz możliwością obicia kolejnych 50 metrów powyżej.

W drugiej połowie 2022 roku, Seb Bouin łączy Nordic Plumber (8c), Thor’s Hammer II (9a+) oraz 50 metrów łatwiejszego terenu. Powstały w ten sposób, 130to metrowy Nordic Marathon. Jest to pierwsza, najłatwiejsza ze wspomnianych trzech wizjonerskich kombinacji. Wejście ostatniego krawądkowego cruxa drogi Thor’s Hammer II, po pompujących 80ciu metrach wspinania, to prawdziwe wyzwanie dla próbującego pokonać linię. Dodatkowo, nawet zmieniając linę* podczas prowadzenia, jej ciężar i przesztywnienie uniemożliwiają swobodną wspinaczkę. Seb był w stanie oddać tylko jedną próbę raz na dwa dni. Powstałe w ten sposób Monstrum, wycenił na 9b/+. Wywiad dotyczący przejścia dostępny po kliknięciu w link, a film tutaj :)

* sposób stosowany na długich liniach, zwłaszcza o mało prostolinijnym przebiegu – do pewnego momentu przez ekspresy przepina się jedną ciągnącą przez siebie linę, po czym asekuruje się drugą a tą pierwszą odwiązuje z uprzęży

 

 

Również w drugiej połowie 2022, do jaskini wraca Adam Ondra i pracuje nad otwarciem Project Big – najbardziej honornej linii we Flatanger. Podsumowanie najważniejszym kamieni milowych  na drodze do (niezrealizowanego jeszcze) otwarcia tej niesamowitej linii na filmie Back in Flatanger/Real line of the cave is project BIG. Kolejny film ukazuje pierwszą rundę zmagań z drogą, które Czech podjął razem z Jakobem Schobertem, a z kolejnego filmu (z końca 2022 roku – link) dowiemy się o niej jeszcze więcej :) Przejścia kolejnego 9c na świecie (były nawet spekulacje na temat trudności 9c+), próbował również Sebastian Bouin (film).

Na schemacie poniżej przedstawiono charakter Project BIG:

• (A) odcinek za 7a
• (B) pierwszy crux drogi za 8A (8a Fb)
• (C) łatwiejszy teren doprowadzający do najtrudniejszego odcinka
• (D) ciągowe 10 metrów bardzo siłowego wspinania
• (E) końcówka za około 8a

 

 

W końcu, w 2023 roku, po serii konkretnych prób, które relacjonowane były dodatkowo na żywo, Jakob Schobert pokonuje we wrześniu tą długą i trudną linię, nazywając ją B.I.G. i wyceniając na 9c. Więcej o drodze i odczuciach autora pierwszego przejścia, w wywiadzie dla Planet Mountain po kliknięciu w link, a poszczególne próby (w tym szósta, skuteczna) poniżej:

• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt one
• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt two
• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt three
• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt four
• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt five
• Project B.I.G Jakob Schobert live attempt six

 

 

DNA 9c, Bibliographie 9b+ i inne francuskie linie z najwyższych półek wspinaczkowej trudności

Na początku drugiej połowy 2020 roku powstała kolejna linia, dla której autor zdecydował się na propozycję trudności 9c. Bibliographie, bo tak została ochrzczona trudna realizacja, biegnie w bezpośrednim sąsiedztwie sławnej Biographie (Realization), na bardzo znanym francuskim sportowym murze – Ceüse. Na sfinalizowanie przejścia, jeden z najlepszych wspinaczy na świecie – Alex Megos, potrzebował 60ciu dni na przestrzeni 3ech lat i specyficznego treningu. Dla porównania, praca nad Perfecto Mundo kosztowała go tylko 16 dni. Linię w całej okazałości zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link. Prace nad drogą rozpoczął szybko Stefano Ghisolfi (film) i równie szybko je zakończył (kolejny film), sugerując obniżenie wyceny do 9b+. Droga kosztowała go tyle samo czasu co The Change i niewiele więcej niż Perfecto Mundo (obie o względnie ugruntowanej wycenie 9b+). Z opinią Włocha, który jako pierwszy powtórzył ekstrem, zgodził się ostatecznie autor i stanęło na razie na 9b+. Kolejnym wspinaczem, który rozpoczął prace nad drogą i pretendował do kolejnego przejścia Bibliographie był Seb Bouin, którego niespodziewanie we wrześniu 2021 uprzedził Sean Bailey. Póki co nie wypowiedział się na temat wyceny, ale stoczył na drodze najtrudniejszą wspinaczkową walkę w swojej karierze. Seb Bouin zakończył sukcesem zmagania z drogą dopiero w 2023 roku (w czerwcu). W tym samym roku (w październiku) do łańcucha wpiął się również Jorge Díaz-Rullo (film). Dla Bouina droga stanowiła – przez swój krawądkowy charakter – prawdziwe wyzwanie. Dodatkowo spadł z końcowych partii drogi (już po głównym cruxie) 11 razy, ciesząc się że tylko tyle ;) – Sean Bailey spadał tam 13 razy) ;)

 

 

Niespodziewanie, pod koniec kwietnia 2022 roku, Seb Bouin otwiera swój wielki projekt w Verdon, w grocie Ramirole. Ekstrem pretendujący do tytułu jednej z dwóch najtrudniejszych dróg na świecie, to 50 metrów wspinanai w dużym przewieszeniu. Na linię, która jest w 100% w jego stylu, autor poświęcił ponad 250 prób. Nazwał ją DNA, komentując (za wspinanie.pl):

„Nie wiem, czy jesteśmy szaleni, żeby tyle razy próbować projektu, który ma tak małe szanse powodzenia. Lubię myśleć, że takie zachowanie jest instynktowne, że pochodzi z głębi nas, że zapisane jest w naszym DNA.”

 

 

Spisana historia przejścia dostępna jest na stronie Black Diamonda po kliknięciu w link, a filmowa na RedbullTV. Pierwsze próby na DNA ma już za sobą Jakob Schobert (film).

Francja to również sporo dróg za 9b. W 1995 roku Fred Rouhling proponuje taką wycenę, dla wspomnianej już Akiry. Wywołał w ten sposób spore zamieszanie we wspinaczkowym świecie, między innymi przez to, że w tamtym czasie stopień 9a nie był jeszcze zbyt mocno ugruntowany. Powodów jest jednak o wiele więcej. Sama droga znajduje się w zachodniej Francji i biegnie olbrzymim dachem w niewielkiej odległości od ziemi. Pierwsze 20 metrów pokonuje się jako bulder, bez asekuracji. Tylko przechodząc krótką końcówkę, o trudności ok. 8a, asekuruje się liną. Po ogłoszeniu swojego osiągnięcia, prawie wszyscy wspinacze odwrócili się od Rouhlinga. Jedni mówili, że Akira nie może być najtrudniejszą drogą na świecie, inni że to nie ma znaczenia, bo Rouhling w ich mniemaniu i tak jej nie przeszedł. Po latach Rouhling dokonywał dalej mocnych przejść, które miały już swoich świadków. Mając wiele pytań pozostawionych bez odpowiedzi w kontekście Akiry, dwójka amerykańskich wspinaczy/dziennikarzy podjęła próbę rozwiązania starej zagadki. Warto przeczytać ciekawy artykuł, jaki został napisany w wyniku ich „śledztwa”. Nieco więcej o Fredzie Rouhlingu również na filmie – odcinek 1 i odcinek 2.

 

 

Krążyły pogłoski, że drogi Rouhlinga są tak spreparowane, że tylko on może je przejść z powodu wysokiego wzrostu i bardzo dużej rozpiętości ramion. Inni mówili, że po swoim przejściu Rouhling zaklejał niektóre chwyty. Dodatkowo Akira znajduje się na terenie prywatnym, o utrudnionym obecnie dostępie. Lata temu, Dani Andrada, który próbował przechwytów na drodze, stwierdził że znalazł łatwiejszy patent na miejsce w dachu i że droga mogła mieć wtedy ok. 9a+. Dodatkowo wiele chwytów zostało potraktowanych młotkiem i wg. Andrady w czasach kiedy Rouhling przeszedł Akirę, miała ona prawdopodobnie zaledwie 8c+. Czy Rouhling rzeczywiście przeszedł Akirę czy nie, nie zostało ostatecznie udowodnione. Mimo tego, artykuł do którego link został umieszczony powyżej, prezentuje wiele faktów, które stanowią przeciwwagę dla wielu (wydaje się, że w większości bezpodstawnych) ataków na Rouhlinga. Jesienią 2020 roku padły kolejne przejścia Akiry, za sprawą Seba Bouina (film) oraz Luciena Martineza, którzy zaproponowali korektę wyceny do 9a!

Fred Rouhling jest również autorem dwóch innych ekstremalnie trudnych dróg. W rejonie Haut Savoie (Francja), otworzył Salamandre (2007) oraz Empreintes (2009), obie wycenione przez niego na 9a+/b (niektóre źródła stawiają przy Salamandre 9b a przy Empreintes coś pomiędzy 9a a 9b). Salamandre to 32 metry wspinania w przewieszeniu po dziurkach (przeważnie na jeden palec) i krawądkach, które wymaga wykonania trikowych, dynamicznych ruchów. Pracę Freda Rouhlinga nad pierwszym przejściem zobaczyć można na filmie. Po 10ciu latach od otwarcia drogi, pierwszego powtórzenia dokonał Baptiste Dherbilly (film z przejścia). Nie jest jednak w stanie wiele powiedzieć o trudności drogi, ponieważ do tej pory wspinał się tylko po drogach do 8c+. Empreintes z kolei, wymaga dużo siły oraz wykonania kilku trudnych strzałów. Empreintes powtarza jako pierwszy również Baptiste Dherbilly. Po przejściu, którego dokonał w 2021 roku, stwierdził, że jest dużo łatwiejsza niż Salamandre, i że bliżej jej do 8c+.

Na YT można znaleźć kompilację ujęć z najmocniejszych dróg Rouhlinga, wśród których znajduje się dodatkowo wiele innych ekstremów, na temat których nie ma zbyt wiele informacji w sieci… Wspomniany film zobaczyć można po kliknięciu w link.

 

 

2 listopada 2015 roku, w rejonie Mollans (Francja), Adam Ondra otwiera projekt Sébastiena Bouina i wycenia go na 9b. Droga o nazwie C.R.S., to 20to metrowa linia, która zajęła Ondrze w sumie 4 dni. Na drodze trzeba się wykazać wytrzymałością siłową, przechodząc wytężający dach po ściskach i dziurkach, który kończy się bambułą po małych i słabych chwytach. Potencjał Mollans (jeżeli chodzi o trudne drogi), leżącego niedaleko St. Leger, Ondra porównuje do norweskiego Flatanger. W 2018 roku w tym samym rejonie, Daniel Jung otwiera Jamais Deux Sans Toit, której to drogi wycena może sięgać 9a+. Autor nie jest pewien, bo drogę poprowadził relatywnie szybko. Linia jest podobno świetna, co można zobaczyć na filmie. Biegnie w przewieszeniu a rozpoczyna się nietrudnym dojściem do dużego chwytu, nad którym zaczyna się pierwszy crux po małych zapinkach i tufach. Później dobry rest z zaklinowanym kolanem i drugi crux po małych chwytach i dziurkach w przewieszeniu. Urodę drogi oraz wycenę, potwierdza w 2022 roku Loic Zehani.

 

 

W lutym 2018 roku Adam Ondra otwiera kolejną linię z wyższej półki wspinaczkowych trudności, tym razem Eagle 4 we francuskim St. Leger. Spadając przez kilka dni podczas prób przejścia, myślał że nie będzie miała więcej niż 9a+. Ostatecznie zalicytował nieśmiało 9b. Przejście Eagle 4 zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link. W styczniu 2020 roku, droga otrzymuje powtórzenie, którego dokonał Hugo Parmentier (film), a także kolejne w drugiej połowie roku za sprawą Julii Chanourdie, czym weszła do elitarnego grona kobiet z drogą za 9b w kajecie. Na początku 2022 roku, pojawiła się jednak pierwsza sugestia obniżenia wyceny. Pierre Le Cerf zasugerował 9a+ albo 9a+/b, nawiązując do faktu, że Ondra zastanawiał się po otwarciu czy dać 9a+, czy 9b i że powtórzenia nie wiążą się z takim wyzwaniem mentalnym, jak pierwsze przejście. Dodatkowo patenty uległy z czasem optymalizacji.

 

 

W kwietniu 2018 roku Seb Bouin otwiera „francuskie Chilam Balam”, czyli Les Yeux Plus Gros Que L’antre w Russan. Droga liczy ponad 60 metrów i biegnie sporym okapem. Jest w opinii autora jedną z najpiękniejszych linii jakie robił i na pewno jedną z najlepszych francuskich dróg. Po pierwszym odcinku drogi za 8c (8b+, rest, bulder, rest), czeka ciąg bulderów (kolejno: 2x7A, 7C+/8A i 7B). Największa trudność polega na pokonaniu najtrudniejszego z nich, czując w rękach 60 metrów wspinania, które do niego doprowadza. W odczuciu Seba Bouina, linia jest dużo trudniejsza niż Chilam Balam i Pachamama (9a+/b i harde 9a+), ale zachowawczo wycenił ją na 9a+/b. Urodę drogi ukazuje film z jej przejścia. W pierwszej połowie 2023 roku, pada pierwsze powtórzenie – za sprawą Tanguya Merarda. Podobna linia powstaje we wrześniu 2018 roku, w Ramirole, również za sprawą Seba Bouina. Mowa o La Côte D’usure, 60cio metrowej drodze, którą obił 9 lat wcześniej (w wieku 16 lat). Składa się z 2óch odcinków – 8c+/9a i 8c+ co razem daje 9a+ lub 9b (tak trudności określił po pokonaniu drogi jej autor). Więcej o drodze i jej charakterze, zobaczyć można na filmie. Żadna z nich nie doczekała się do tej pory weryfikacji wyceny, ale po kolejnych mocnych przejściach Bouina należałoby sądzić, że ich trudności zasługują na 9b, ponieważ po pokonaniu Mamichuli w Olianie powiedział, że owe jego realizacje są tak samo trudne albo nawet delikatnie trudniejsze…

 

 

W rejonie Verdon, w drugiej połowie 2019 roku, Seb Bouin otwiera prawdopodobnie najtrudniejszą dotychczas drogę we Francji, La Rage d’Adam, proponując wycenę 9b/b+. Drogę stanowi krótkie 8c, przechodzące w trudny, 10cio ruchowy bulder po małych ściskach i podchwytach w dużym przewieszeniu. Film po kliknięciu w link.

 

 

W drugiej połowie 2022 roku, Alex Megos otwiera w Céüse projekt Chrisa Sharmy, atakowany bezskutecznie przez wielu topowych wspinaczy (film). Rastaman Vibrations, to stosunkowo krótka linia (po 25 metrach wspinaczki jest już w zasadzie „po drodze”), startująca napinającymi ruchami po kiepskich krawądkach i odciągach w plecy. Następnie czeka szalona bańska w bok, którą zaczyna się mając stopę podhaczoną palcami. Dalej niewielki rest i kilka trudniejszych ruchów, doprowadzających do drugiego cruxa. Polega in na loteryjnym ruchu z podchwytu do małej (na 3 palce) kieszonki. Całość, to 35 metrów mocno przewieszonej ściany. Przejście Alexa można zobaczyć na kolejnym filmie :)

 

 

Pozostałe francuskie ekstremy, w tym drogi Obsession, Chikane oraz Harlem, dla których Loïc Zehani zaproponował 9b, a także pierwsze 9a+ o ugruntowanej wycenie – Realization (Biographie), opisane zostały w końcowej części tego artykułu.

 

La Dura Dura w Olianie

Mimo tego, że ekstremy otwierane są obecnie w bardzo wielu miejscach globu, to właśnie w Hiszpanii powstało najwięcej ekstremalnie trudnych dróg wspinaczkowych. Stała się ona też mekką wspinaczy z całego świata. Wielu z nich, w tym swego czasu również Chris Sharma, przeprowadziło się w okolice najpopularniejszych hiszpańskich rejonów wspinaczkowych.

 

 

Oliana, w której znajduje się jedna z niewielu dróg za 9b+, to wapienny mur skalny z wieloma trudnymi i ekstremalnie trudnymi liniami. Znajduje się w Katalonii, ok. 150 km na północ od Barcelony. Droga, o której mowa, to La Dura Dura, którą znalazł i obił Chris Sharma w 2011 roku. Rok później trwały już zaawansowane próby prowadzenia, podejmowane na zmianę z Adamem Ondrą. Jak to wyglądało, a także jakie są specyficzne różnice między dwójką najlepszych wspinaczy na świecie, ukazuje jeden z filmów wchodzących w skład Reel Rock Tour 7.

 

 

W końcu, w lutym 2013 roku, Adam Ondra wpina się do łańcucha zjazdowego La Dura Dura, po 40stu metrach wymagającego wspinania. Droga składa się z pierwszego, najtrudniejszego 10cio metrowego odcinka o trudności ok. 9b/b+, który po reście ze słabym klinowaniem kolana przechodzi w kolejny 10cio metrowy odcinek, tym razem za 8c+. W połowie drogi czeka dobry rest a po nim 20sto metrowy odcinek za 8b. Praca nad drogą kosztowała Ondrę 9 tygodni (dla porównania na the Change spędził 5 tygodni). Wg. niego inni wspinacze mogli by odczuć podobne trudności na La Dura Dura i the Change, dla niego jednak ta pierwsza jest zdecydowanie trudniejsza. Poza wyraźną różnicą w czasie poświęconym na przejście jednej i drugiej drogi, warto dodać, że podczas prób na La Dura Dura Ondra czuł się o wiele silniejszy niż na The Change. Ondra zaproponował 9b+, którą to wycenę potwierdził Sharma, po wpięciu się do łańcucha zjazdowego dwa tygodnie później. Całą historię otwarcia drogi opowiada film La Dura Complete.

 

 

W tym miejscu warto wspomnieć o pewnej nieścisłości, z jaką mamy do czynienia w przypadku pierwszych przejść. W polskiej nomenklaturze wspinaczkowej przyjęło się, że autorem drogi jest autor pierwszego jej przejścia. Często jest to jednak inna osoba, niż ta która odnalazła linię i przygotowała ją do wspinaczki. Uzasadnione w tym kontekście wydaje się wyraźne rozgraniczenie, kto jest autorem drogi (osoba, która przygotowała linię do wspinaczki), a kto autorem pierwszego przejścia, jeżeli oczywiście nie jest to ta sama osoba. Przygotowanie drogi do wspinaczki wiąże się ze znacznym wysiłkiem i dużą ilością czasu. Nawet jeżeli droga nie wymaga oczyszczenia z roślinności czy kruszyzny, samo wyposażenie jej w stałe punkty asekuracyjne kosztuje mnóstwo pracy. Tym więcej, im dłuższa i bardziej przewieszona jest droga.

Wracając do hiszpańskich ekstremów, w Olianie znajdują się również Chaxi Raxi, Fight or Flight oraz Mamichula (wszystkie za 9b), a także Papichulo, Pachamama, Power Inverter, Chaxi oraz Joe Mama (wszystkie za 9a+). Chaxi Raxi to projekt Sharmy, który otworzył Ondra. Rzecz miała miejsce w 2011 roku, a sama droga liczy podobnie jak La Dura Dura ok. 40 metrów. W okolicach 2giej wpinki znajduje się bulderowy crux za 8B+, a do łańcucha prowadzi odcinek za 9a/+ z kilkoma restami.

 

 

Fight or Flight, otwarta również w 2011, to jedno z najczęściej powtarzanych 9b. Otworzył ją Chris Sharma a w 2013 roku powtórzył Adam Ondra, w 2014 Jakob Schobert, w 2015 Sachi Amma, w 2018 Matty Hong a w 2019 Piotr Schab (krótki wywiad po kliknięciu w link). Wszyscy panowie mocno komplementują drogę, a jej charakter można zobaczyć m.in. na godnym polecenia filmie wspinaczkowym The Scene.

 

 

Wracając do wymienionych dróg za 9a+ w Olianie, pierwsza z nich – Papichulo – powstała w 2008 roku również za sprawą Chrisa Sharmy i ma ponad 20 powtórzeń (Adam Ondra, Ramón Julian Puigblanque, Jakob Schubert, Sachi Amma, Cédric Lachat, Domen Škofic, Jonathan Siegrist, Magnus Midtboe, Mateusz Haładaj, Daniel Woods, Matty Hong, Piotr Schab (film), Said Belhaj, Klemen Bečan, Patxi Usobiaga, Jon Cardwell, Gonzalo Larrocha, Felipe Camargo, Margo Hayes, Kamil Ferenc – wywiad po kliknięciu w link – Sébastien Bouin, David Firnenburg, Mathieu Bouyoud, Stefan Scherz oraz Lucien Martinez), w tym trzy polskie (pierwsze 9a+ pokonane przez Polaka). Papichulo zawdzięcza swoją popularność wyjątkowej urodzie, którą podkreślają wszyscy powtarzający. O jej charakterze Mateusz Haładaj wypowiada się następująco:

„Według mnie Papichulo jest po prostu piękną linią, prezentuje się tak dobrze jak Biographie czy La Rambla – to długi ciąg trudności, który zdaje się nie mieć końca. Linia w Olianie ma charakter wybitnie wytrzymałościowy i dlatego wydaje się przystępna dla zawodników z czołówki Pucharu Świata (czyli nie dla mnie)… W Papichulo urzekł mnie przede wszystkim ten solidny ciąg z kilkoma trudnymi miejscami oraz fakt, że droga jest prawie całkowicie naturalna, forsuje długi odcinek estetycznej skały położonej w pięknym miejscu.”

 

 

W 2009 roku Sharma otwiera również drogę Pachamama w Olianie. Jest to 50cio metrowa, pompująca i wymagająca psychicznie linia, biegnąca na prawo od Papichulo. Do tej pory drogę powtórzyli prawdopodobnie tylko Sachi Amma, Ramón Julian Puigblanque, Jakob Schobert, Jonathan Siegrist, Patxi Usobiaga, Sébastien Bouin, Piotr Schab oraz Cédric Lachat (film). Niewielka ilość powtórzeń nie bierze się bynajmniej z mniejszej urody. Powodem jest zdecydowanie większa trudność (mimo tego, że obie drogi znajdują się w obrębie tego samego stopnia trudności). Patxi Usobiaga zaproponował nawet stopień 9a+/b, natomiast Sharma po otwarciu drogi opisał ją w następujący sposób:

„Pierwsza część (w zasadzie 2/3 drogi) to wyczerpujące wspinanie w trudnościach za około 9a+, po małych ściskach i obłych podchwytach. Musiałem cały czas wspinać się w szybkim tempie, bardzo rytmicznie… Pojedyncze ruchy nie są może aż tak trudne, ale wiele razy odpadałem czując się kompletnie spompowany ciągiem. Po tym odcinku jest dobry rest i odcinek za 8b+, może 8c do topu. Tuż przed końcową klamą jest jeszcze płytowy crux po obłych odciągach i bardzo słabych stopniach.”

Jego prace nad drogą uwieczniły kamery BigUp Productions, co zobaczyć można na filmie Progression z 2009 roku. Równie ciekawy film, z prac nad drogą w wykonaniu Jonathana Siegrista, można zobaczyć po kliknięciu w link. W 2017 roku Adam Ondra połączył najlepsze partie Papichulo i Pachamamy. Powstała w ten sposób Mamichula, która omija resty obu dróg i dodaje dodatkowo trudny trawers. Bardzo mocno pompująca propozycja zasługuje wg. Ondry na mocne 9b. Jego przejście zobaczyć można na filmie. W 2019 roku drogę powtarza Sébastien Bouin, wpisując do kajetu pierwsze 9b, chociaż pokonał wcześniej w jego odczuciu trudniejsze drogi (Les Yeux Plu Gros Que L’antrei i La Côte D’usure), ale z racji że są jego autorstwa, wycenił je zachowawczo z racji braku doświadczenia w stopniu 9b.

 

 

Rok później, w Olianie powstaje Power Inventer, kolejna 9a+ Sharmy. Tak jak pozostałe jego drogi, ta również posiada bardzo pozytywne opinie powtarzających (prawdopodobnie tylko Adam Ondra, Ramón Julian Puigblanque, Sachi Amma i Jonathan Siegrist). O Power Inverter opowiada na filmie Ramón Julian Puigblanque, autor drugiego powtórzenia.

 

 

Kolejną 9a+, otwiera Adam Ondra w 2011 roku. Mowa o Chaxi, której prostowanie stanowi wspomniane wyżej Chaxi Raxi. Jak to bywa z mocnymi w swej wycenie drogami, ta również nie ma zbyt wielu powtórzeń (prawdopodobnie tylko Chris Sharma, Cédric Lachat i Jonathan Siegrist).

Później w Olianie, w 2016 roku za sprawą Klemena Bečana. Słoweniec pokonał 45cio metrową Joe Mama za 9a+, obitą przez Joe Kindera. Wpina się do łańcucha po ciężkiej walce i wielu lotach. Próby trwały ok. 3 miesiące, czasami po 5 wstawek dziennie. Fragment pierwszego przejścia drogi, oraz charakter kilku innych linii w Olianie, zobaczyć można na filmie. Do tej pory Joe Mama powtórzyli: Chris Sharma (film z przejścia), Jakob Schobert, Matty Hong, Jon Cardwell, Sean Bailey (film z przejścia), Anak Verhoen (film z przejścia), Sébastien Bouin, Cédric Lachat (zarówno Seb jak i Cedric odczuli niższe trudności), Piotr Schab oraz Jorge Diaz-Rullo.

 

 

Vasil Vasil i Zvěřinec – dwa 9b+ w Czechach

W grudniu 2013 roku, Adam Ondra pokonuje swój wieloletni projekt w Sloup (Moravský Kras, Czechy) o nazwie Vasil Vasil. W porównaniu do wcześniej otwartych, dwóch 9b+, droga jest bardzo krótka – zaledwie 10 metrów. Siedem metrów za 8b doprowadza do bulderowej sekwencji za 8B+ z jednym ruchem za 8B. Wszystkiego o drodze można dowiedzieć się z filmu po kliknięciu w link.

 

 

W drugiej połowie 2022 roku, oferta Moravský’ego Krasu wzbogaciła się o nowe 9b+ Adama Ondry – Zvěřinec. Znajduje się w sektorze Lidomorna w rejonie Holštejn. Nowość zaczyna się terenem za 9a+ i kończy opisaną poniżej Perlorodką (pierwotnie 9a+, teraz bardziej 9b). W odczuciu Czecha, jest to jego druga (po Silence) najtrudniejsza droga jaką zrobił. Film z przejścia i prac nad drogą, dostępny po kliknięciu w link.

 

 

Poza Vasil Vasil oraz Zvěřinec, Ondra otworzył w Czechach jeszcze sześć albo siedem dróg, z opisywanego w tym artykule zakresu trudności – Perlę Východu (2007, 9a+?) oraz Perlorodkę w Holštejn (2011, 9a+, bardziej 9b), Predátora w Srbsku (2015, 9a/a+ lub 9a+), Bohemian Rapsody w Roviště (2020, 9a+), Molekuly (2021, 9a+), Kout Pikle (2021, 9a+) oraz Taurus (2021, 9b) – trzy ostatnie (tak jak dwie pierwsze) w Moravským Krasie .

Perla Východu, czyli Perła Wschodu, to przewieszona, 25cio metrowa linia, zarówno, siłowa jak i techniczna oraz wytrzymałosćiowa. Pierwotnie wyceniona 8c+, ostatecznie skorygowana przez autora na 9a. Po prawdopodobnie pierwszym powtórzeniu (William Bosi, 2022 rok), zasugerowano podwyższenie wyceny do 9a+. O Perlorodce mówił po przejściu, że jest to niesamowita linia, jedna z najpiękniejszych w Czechach. Do tamtej pory była drogą, która kosztowała go najwięcej czasu, a na jej trudność składa się odcinek za 8a, NHR (no hand rest), bulder za 7C, rest, bulder za 8B+ i wejście na półkę kończące trudności. Obecnie Ondra skłąnia się raczej do wyceny 9b dla Perlorodki.

 

 

Predátor to podobno bardzo ładna, bulderowa droga o długości 18 metrów, z niewycenialnym dla Adama cruxem. Dla całości zaproponował 9a/a+, z komentarzem, że dla nierozciągniętych będzie zdecydowanie trudniejsza. Jak wygląda droga, zobaczyć można na filmie.

 

 

Bohemian Rapsody z kolei, to najdłuższa (22 metry) i najtrudniejsza kombinacja w granitowym rejonie Roviště. Wspinanie zdaniem Ondry niesamowite, a także mocne jak na swoją wycenę. Film z przejścia po kliknięciu w link. Kolejne czeskie 9a+, Molekuly, kosztowały Adama kilka prób na przestrzeni 12 lat. Za każdym razem nie miał pojęcia jak przejsć cruxa, aż w końcu uwierzył że da się pociągnąć z czegoś co ciężko nazwać chwytem. Potem już „tylko” 8b+ do topu…

 

 

Kout Pikle, to bardzo siłowa i bardzo techniczna droga. Mocno komplementowana przez autora linia, składa się z bulderu za 8C w zacięciu, po czym przechodzi w wytrzymałościowo-siłowy odcinek za 8c do topu. Ondra powiedział, że mogłaby mieć z pewnością 9b, ale przypisał jej ostatecznie trudność 9a+. 9b z kolei ma wg. niego z pewnością kolejna nowość w jaskini Býčí Skala o nazwie Taurus. Prawdopodobnie nie spędził nigdy więcej czasu na rozwiązywaniu problemu bulderowego, niż na tym który znajduje się na starcie Taurusa – 9 ruchów za 8C+, przechodzących w końcówkę za 8b.

 

 

Perfecto Mundo oraz Mejorando la Samfaina na czele trudnych propozycji Margalefu

Margalef to kolejny, znany na całym świecie, hiszpański rejon wspinaczkowy. Charakteryzuje się pomarańczowym i szarym zlepieńcem o bardzo dobrej jakości oraz przewagą dziurek. Znajduje się w parku Montsant, stosunkowo blisko wybrzeża. Jeżeli chodzi o trudność dróg, każdy znajdzie tu coś dla siebie. W Margalefie jest też kilka bardzo trudnych propozycji, w tym jedno 9b+ – Perfecto Mundo i 9b – First Round First Minute.

Perfecto Mundo to projekt Chrisa Sharmy, z którego rozwiązaniem mierzyło się kulku topowych wspinaczy. Sztuka ta, udała się w końcu Alexowi Megosowi. Sekwencja dynamicznych ruchów prowadzi wspinacza przez ponad 25 metrów w sporym przewieszeniu, prawie bez odpoczynku. Kilka miesięcy później, po 32 dniach prób, Stefano Ghisolfi dokonuje pierwszego powtórzenia drogi. Więcej o tej ekstremalnej linii na filmie z przejścia po kliknięciu w link. Pod koniec 2019 roku, Perfecto Mundo poddaje się Jakobowi Schobertowi (film). Prace nad drogą rozpoczął również Piotrek Schab. Nad drogą pracuje też Adam Ondra – do tej pory bezkutecznie (film).

 

 

W pierwszej połowie 2023 roku, Jorge Díaz-Rullo przechodzi jako pierwszy kombinację dwóch hardych 9a, które doczekały się w ostatnich latach upgrade’u wycen – Mejorando Imagen (z 9a na na 9a+/b albo 9b) oraz La Samfaina (z 9a na 9a+). Wymagające precyzji połączenie – Mejorando la Samfaina, wycenił na 9b+! Jorge i część jego wspinaczkowego życia, poznać można bliżej na filmie po kliknięciu w link.

 

 

Pomysłodawcą First Round First Minute, kolejnej popularnej hiszpańskiej 9b, jest Chris Sharma (w tym przypadku także autorem), a sama droga została otwarta w 2011 roku. Biegnie w przewieszeniu po mini kaloryferkach, a z końcowego cruxa (7B+/C) 15to metrowej drogi, Sharma spadał podobno ok. 50 razy. W 2014 roku Adam Ondra powtórzył drogę i potwierdził autorską wycenę. Pod koniec 2015 roku, sztuka ta udała się Alexowi Megosowi a w 2017 roku również Stefano Ghisolfiemu. First Round First Minute można zobaczyć na filmie z prób autora oraz Stefano Ghisolfi’ego (link). W pierwszej połowie 2021 roku, sztuka ta udaje się również Jorge Díazowi-Rullo.

Na First Round First Minute próbuje swoich sił Mateusz Haładaj, który opowiada o pracy nad drogą w wywiadzie na wspinanie.pl.

 

 

Przy okazji pracy nad First Round First Minute, w 2010 roku powstała łatwiejsza wersja rozpoczynająca się tak samo jak FRFM (odcinkiem o trudności ok. 8B/B+). Od FRFM ucieka następnie w lewo i kończy się terenem za ok. 8a. Taką kombinację Sharma nazwał First Ley i wycenił na 9a+. Na początku 2016 roku Alex Megos powtarza First Ley i otwiera własną kombinację La Ley Indignata, dla której zaproponował 9a. First Ley pod koniec marca 2016 przechodzi również Mateusz Haładaj (film z przejścia), opisując drogę w wywiadzie dla wspinanie.pl w następujący sposób:

„Myślę, że charakter drogi jest niepowtarzalny, jeszcze nigdzie wcześniej nie widziałem takich chwytów. Sam charakter wspinania jest bardzo brutalny i zarazem techniczny, na tak skondensowanych trudnościach wszystko trzeba wykonać perfekcyjnie. Cztery pierwsze wpinki za około 8c doprowadzają pod kluczowe trudności – 4 przechwyty, które za każdym razem jestem w stanie zrobić z miejsca, lecz w ciągu odczuwa się je jako bardzo mocny bald, może 8A+…”

W 2017 roku Fist Ley poddaje się jeszcze Włochowi Stefano Ghisolfiemu, w 2018 roku Danielowi Woodsowi i Shawnowi Raboutou, w 2019 roku Busterowi Martinowi a w 2021 roku Williamowi Bosi, Jorge Díazowi-Rullo, Dave’owi Grahamowi oraz Marcello Bomardiemu. Na początku 2022 roku, First Ley przechodzą Marco Zanone oraz Santiago De Alba (jako pierwszy Meksykanin z tak trudną drogą w kajecie, przeskakując przy okazji z poziomu 8c+ na 9a+). W 2023 roku drogę pokonał Jules Marchaland.

 

 

W tym samym sektorze (Laboratory), Sharma otworzył wcześniej (2009 rok) mocno przewieszoną, również 15to metrową, a przy tym bardzo palczastą drogę za 9a+ – Demencię Senil. Droga stanowi połączenie odcinka za 8c+ z bulderem za ok. 8A+. Demencia Senil posiada niemało powtórzeń (Iker Pou, Ramón Julian Puigblanque, Stefano Ghisolfi, Alex Megos, Sangwon Son, Stefano Carnati oraz Gabriele Moroni), które przez charakter drogi są bardzo widowiskowe – warto zobaczyć przynajmniej jedno z nich na filmie.

 

 

W 2012 roku, w sektorze Ermitage, Iker Pou (znany z powtórzeń trudnych dróg sportowych, a także mocnych przejść w górach) otwiera 25cio metrowy, palczasty ekstrem o nazwie Nit de Bruixes. Po startowych odcinku za 8c czeka bardzo siłowa część, po której wchodzi się w cruxa polegającego na bańce do dziurki na dwa palce. Całość Iker wycenił na 9a+ a trudności zweryfikował w tym samym roku Ramón Julián Puigblanque. Film z przejścia po kliknięciu w link.

 

 

W tym samym roku Iker Pou otwiera również drogę Celedon w rejonie Ilarduia w Kraju Basków. Celedon to 40to metrowa wytrzymałościowa linia, którą Iker określa najładniejszą jaką wytyczył i wycenia na 9a+. Po trzech powtórzeniach drogi, padły dwie sugestie obniżenia wyceny (do 9a).

W 2013 roku, Ramón Julian Puigblanque otwiera w Margalefie drogę Mejorando Imagen i wycenia ją na 9a. Adam Ondra, po przejściu First Round First Minute, próbował również wspomnianej nowości Ramoneta. Odczuł ją jako trudniejszą od FRFM, i nawet biorąc poprawkę na to, że Mejorando Imagen jest w zupełnie przeciwnym stylu niż ten, w którym Ondra czuje się najlepiej, stwierdził że jest to na pewno minimum 9a+. Do końca 2020 roku, Mejorando Imagen nie doczekało się jeszcze żadnego powtórzenia, podobnie jak ponad połowa dróg z ok. 80, otwartych i wycenionych przez Ramoneta na 8c, bądź wyżej. Dla trzech z jego dróg o autorskiej wycenie 8c (Victimes del Futur, La Reina Mora oraz La Bongada), wszyscy powtarzający zasugerowali podniesienie do 8c+ lub nawet 9a. Portal 8a.nu opublikował wypowiedź nt. Ramoneta i wycen jego dróg, którą warto tutaj przytoczyć:

„Wszyscy w Katalonii wiedzą, że kiedy Ramon wycenia drogę, możesz być pewien że będzie super trudna w swoim stopniu (wiele z jego 8b, uważane jest za trudne 8c, tak samo jak wiele 8c może być trudnymi 8c+).”

 

 

Bardzo jest więc prawdopodobne, że część z jego kilkunastu pierwszych przejść, które wycenił na 9a, doczekają się podwyższenia wyceny. Tak właśnie stało się w kwietniu 2021 roku, kiedy to Alex Megos powtórzył Mejorando Imagen i zaproponował wycenę 9b a Jorge Díaz-Rullo niecały miesiąc później 9a+/b. W 2023 roku sztuka ta udaje się również Daniemu Moreno, który ponieważ jest to jego pierwsza droga o tak wysokim stopniu, zasugerował „tylko” 9a+.

We wrześniu 2016 roku, Ramonet otwiera kolejną nowość, tym razem proponując już 9a+. Mowa o drodze Maya w sektorze El Purgatori, która biegnie w 45cio stopniowym przewieszeniu i ma ok. 40 metrów długości. Trudność budują dodatkowo dynamiczne ruchy oraz dziurki na dwa palce i krawądki. Pierwsze powtórzenie pada dopiero w 2023 roku, za sprawą Toma Bolgera.

 

 

W 2018 roku Iker Pou otwiera Artaburu, drogę w dachu po dziurkach na jeden i dwa palce, ze słabymi stopniami, którą ochrzcil najtrudniejszą drogą jaką do tej pory zrobił. Wycena powinna sięgać poziomu nie mniej niż 9a+, ponieważ drogi o takich trudnościach Iker Pou ma już na swoim koncie, a po jego komentarzu (za portalem wspinanie.pl) należałoby sądzić, że nawet więcej:

To było największa fizyczna i psychiczna walka, jaką kiedykolwiek stoczyłem. Cały proces był długi i ciężki, pełen wzlotów i upadków, ale w końcu byłem w stanie przejść najbardziej futurystyczną drogę, jaką kiedykolwiek obiłem. Spędziłem tyle czasu, próbując projektu. Niewątpliwie najtrudniejsza rzecz, jaką udało mi się zrobić, nieskończenie trudniejsza od wszystkiego, co przeszedłem do tej pory.

Po roku od otwarcia drogi, Iker zachęca do powtórzeń sugerując wycenę 9b lub 9b+, świadomy że w obecnych czasach mało kogo skusi sama jej uroda… W drugiej połowie 2023 roku, drogę rzekomo powtarza Loïc Zehani, a film z przejścia wywołuje niemały skandal – widać na nim obciążoną linę przy kilku najtrudniejszych ruchach. Z tego powodu przejście nie to nie zostało zaakceptowane przez środowisko wspinaczkowe. Oburzony Iker, oficjalnie skrytykował coraz to powszechniejsze łamanie reguł gry (link), usunięty z sieci film z przejścia Zehaniego można zobaczyć z prześmiewczym komentarzem na instagramie boulder_police (link), a niewyjaśniony do końca fakt, czy Zehani wrzucił tylko film z prób, czy rzeczywiście zaanonsował powtórzenie drogi (wg. wiarygodnych źródeł miało to miejsce), budzi liczne wapliwości na temat jego innych mocnych przejść…

 

 

W drugiej połowie 2021 roku, Jorge Díaz-Rullo otwiera część wielkiego projektu Café Colombia. Palczaste chwyty, dynamiczne ruchy i duże przewieszenie. Nowość o nazwie Cafe Solo omija ostatni trudny bulder całego projektu i zyskała autorską wycenę 9b. Więcej o projekcie na filmie po kliknięciu w link.

 

 

Potencjalnie trudności 9a+ mogą mieć również inne linie w Margalefie. Jedną z nich jest autorsko wyceniona przez Chrisa Sharmę w 2008 na 9a – Gancho Perfecto. W tym samym roku droga otrzymała pierwsze powtórzenie – za sprawą Ramóna Juliána Puigblanque’a. W 2011 roku Adam Ondra przechodzi Gancho Perfecto jako trzeci a kolejne powtórzenie zostało odnotowane dopiero po 7miu latach. Stefano Ghisolfi, który tego dokonał, zasugerował podwyższenie wyceny (przynajmniej do 9a/a+). W tym samym roku (2018), droga poddaje się jeszcze Piotrowi Schabowi i Felipe Camargo. Ten ostatni zasugerował podwyższenie wyceny do 9a+. Zdecydowanie na 9a+ stawia również Domen Škofic, który przeszedł Gancho Perfecto w 2019 roku. W drugiej połowie 2020 roku padają kolejne powtórzenia za sprawą Toma Bolgera a także Jorge Diaza-Rullo (9a/+ lub 9a+). Podobnie zaczyna się historia Samfainy (autorsko 9a). W 2010 roku przechodzi ją Chris Sharma, miesiąc po nim Ramón Julián Puigblanque. Kolejne powtórzenie pada prawdopodobnie dopiero w 2021 roku. Należy ono do Jorge Díaza-Rullo, który zaproponował podwyższenie wyceny do 9a+. Takie samo zdanie na temat trudności ma Alex Megos, który przeszedł linię w 2022 roku. Więcej o drodze na filmie.

 

 

Pracując nad wspomnianym już projektem, Jorge Díaz-Rullo proponuje kombinację drogi Carlota (8c) oraz końcówki projektu Café Colombia. Carlota la Colombiana, o proponowanej wycenie 9a+, jest równocześnie końcem pracy nad poszczególnymi odcinkami projektu. Teraz wiadomo, że wszystkie części są możłiwe do przejścia, zostaje tylko połączyć je w całość…

 

 

NIedługo potem, kolejne 9a+ w Margalefie otwiera Tom Bolger. Mowa o The Journey w sektorze El Racó de la Finestra. Dorga o mocno wytrzymałościowym charakterze, to dopiero pierwsza część całego, znacznie trudniejszego projektu. Dalej w pierwszej połowie 2022 roku, Alex Megos powtarza Carlota la Colombiana i dodaje własną kombinację – łączy Carlotę (8c) oraz the Journey, co powoduje powstanie Carlota’s Journey o proponowanej wycenie 9a+. W pierwszej połowie 2022 roku, Jorge Díaz-Rullo powtarza The Journey i sugeruje obniżenie wyceny do 9a/+ – w porównaniu z innymi drogami na ścianie, taka wycena wydała mu się bardziej adekwatna, a w pierwszej połowie 2023 roku powtarza Carlota’s Journey.

 

 

W drugiej połowie 2022, Alex Megos otwiera The Full Journey – przedłużenie The Journey. Pierwsza część, czyli czysta wytrzymałość siłowa, głównie po dziurkach na dwa palce, z trudną bańką w środku. Druga część, to bardziej bulder brutalny dead point i bańka, z kilkoma trudnymi ruchami powyżej. Gdyby nie było restu między nimi, droga wykraczałaby poza obecne standardy trudności. Ponieważ jest jak odpocząć między pierwszym a drugim wyciągiem (który sam w sobie miałby 9a), autorska wycena to „tylko” 9b. W pierwszej połowie 2023 roku The Full Journey powtarza Jorge Díaz-Rullo. Więcej o drodze na filmie z autorskiego przejścia. Niedługo późńiej, Alex otwiera w Margalefie mocno przewieszone, hybrydowe 9a+ – Pink Patatas. Hybrydowe, bo startuje z siadu bulderem za ok. 8A+/B, prowadzącym do odstrzelonej płyty w dachu po czym kontynuuje drogą za 8c+ (koljeny bulder, tym razem za 7C+/8A i wejście bez restu w pierwszą część Patan el Villano, drogi za 8c). W sumie 50 pompujących ruchów w dachu. Niedługo trzeba było czekać na pierwsze powtórzenie. Dokonał tego jeszcze w 2022 roku Tom Bolger. Wcześniej Alex Megos rozprawia się z kolejną kombinacją z udziałem fragmentu projektu Café Colombia – start drogą the Journey (9a+) i koniec niezrealizowanym do tamtej pory projektem. Proponowaną wycenę (9a+/b) nowości o nazwie Chan Chan Bastards, potwierdził niedługo potem Jorge Díaz-Rullo. Przy okazji dodał, że odpowiednią nazwę dla tego połączenia wymyślił już wcześniej – The Journey in Colombia, i że powinna być ona obowiązująca, ponieważ w jego odczuciu kombinacje łączące tylko dwie drogi, zawsze powinny zawierać w nazwie ich części. Nazwa zaproponowana przez Megosa nie spodobała się lokalnym wspinaczom a dookoła górnego odcinka (i nie tylko) projektu Café Colombia powracają nie do końca jasne kontrowersje dotyczące kucia.

 

 

W pierwszym kwartale 2024 roku, w grocie La Bisbal de Falset, Tom Bolger otwiera nowość o nazwie E.L.L.I.E. i proponowanej wycenie 9b. W tej samej grocie znajduje się opisane wyżej Pink Patatas, i mimo tego, że nie jest to stricte Margalef, grota znajduje się na tyle blisko, że opisana została właśnie tu ;) Linia biegnie w dachu i składa się z dwóch bulderowych odcinków 8A+/B oraz 7C+/8A, po których następuje „linowe” 8c.

 

King Capella, Sleeping Lion i inne ekstremy w Siuranie

Siurana znajduje się ok. 150 km na zachód od Barcelony i oferuje zróżnicowane wspinanie w pomarańczowym wapieniu bardzo dobrej jakości. Przeważają tu lekkie przewieszenia i pionowe płyty, głównie po dziurkach i krawądkach. Mimo tego w Siuranie znaleźć też można krótsze siłowe drogi, duże przewieszenia i charakterystyczne dla „westowych” rejonów kaloryfery. W 2008 roku za sprawą Chrisa Sharmy w Siuranie powstaje jedno z pierwszych 9b na świecie – Golpe de Estado. Jest to prostowanie Estado Critico (droga Ramóna Juliána Puigblanque z 2004 roku, znana z pierwszego OS na drodze o trudności 9a), dodające siłowy start, który sam w sobie mógłby mieć 9a/a+ (lub nawet 9a+). Po bulderowym początku zostaje jeszcze ciąg trudności za ok. 8c+.

 

 

Dwa lata później, pod drogą pojawił się Adam Ondra i po mniej więcej dwóch tygodniach prób pokonał swoją pierwszą drogę w tym stopniu. Sharma otworzył Golpe de Estado przed obrywem na Estado Critico, które wyceniane było wtedy na 8c+ lub 8c+/9a. Ondra pokonał drogę po obrywie, a w odpowiedzi na pytanie dotyczące charakteru drogi, zadane przez serwis wspinanie.pl, odpowiada następująco:

„Golpe de estado to fantastyczna, 40-metrowa linia sektora El Pati w Siuranie. Niektóre chwyty musiały zostać wzmocnione betonem. Drogę można podzielić na dwie części. Pierwsza 9a lub 9a+ (w mojej opinii bardziej 9a+) i druga część wspólna z Estado Critico 9a.”

„Pierwsze 15 metrów nie jest aż tak trudne, to po prostu dobra rozgrzewka przed dalszą wspinaczką. Pierwsze wytężające ruchy to około czterometrowy odcinek z dalekimi przechwytami i bardzo słabymi stopniami. Potem mamy mały rest, po czym następuje właściwy crux – siedem długich ruchów, z których najcięższy jest ten ostatni, czyli masywne sięgnięcie z odciągu do oblaka. Potem znów słaby rest i ostatnia partia Estado Critico w trudnościach 8c (solidne 8c).”

 

 

Przejście Golpe de Estado i wielu innych trudnych dróg zarejestrował Petr Pavlíček i zaprezentował na superprodukcji opowiadającej o życiu Adama Ondry – The Wizard´s Apprentice .

W 2011 roku, rok po powtórzeniu Golpe de Estado, Ondra otwiera swoją pierwszą autorską 9b – La Capella, również w Siuranie. La Capella to krótka, 15to metrowa bulderowa droga z dwoma cruxami w dolnej części. Ondra porównuje trzy bulderowe odcinki na drodze do długiego bulderu za 8C, po którym następuje jeszcze odcinek za 7c+, z którego spadał wiele razy przed samym łańcuchem. Praca nad drogą kosztowała go w sumie 9 dni. Swoich sił na La Capelli próbował również Łukasz Dudek, który opowiada o tym w wywiadzie dla wspinanie.pl. Na początku 2018 roku drogę pokonali Stefano Ghisolfi (film z przejścia) oraz Daniel Woods, w pierwszej połowie 2020 roku również William Bosi a pod koniec 2021 roku Alex Megos i Jakob Schubert. Pojawiły się też sugestie obniżenia wyceny, ale o tym za chwilę.

 

 

Dla Szkota (Williama Bosi) był to dopiero początek przygody z trudnymi liniami w Siuranie. Na początku 2021 roku otworzył drogę Furia de Jabali, na prawo od znanej 9a – Jungle Speed. Linia jest nieco mniej przewieszona niż La Capella, ale chwyty ma o wiele mniejsze i jego zdaniem jest tak samo trudna. Zaczyna się 20oma siłowymi ruchami, po czym łączy się z Jungle Speed. Proponowana wycena więc, to 9b, a film z przejścia jest dostępny po kliknięciu w link. Miesiąc później William proponuje jeszcze trudniejszą kombinację – kilka pierwszych metrów projektu Have a Dream (który w całości zasługuje prawdopodobnie na 9c) oraz A 2 Bandas za 8b. Kilkunastometrowa droga, którą nazwał King Capella, tak samo jak jej sąsiadki składa się z kilku bulderów, w tym bańki do słabego chwytu. Dla Szkota droga jest o stopień trudniejsza niż drogi w stopniu 9b jakie do tej pory pokonał w sektorze, dlatego nic dziwnego, że zaproponował 9b+! Przejście drogi można zobaczyć na filmie. Obie trudne realizacje Szkota, wylądowały w kajecie Alexa Megosa oraz Jakoba Schoberta, razem z La Capellą – wszystkie pod koniec 2021 roku. Austriak (Jakob Schubert) przeszedł King Capella i La Capella w jeden dzień a tego samego dnia,  którym udało mu się dokonać przejścia Furia de Jabali, zrobił jeszcze Jungle Speed flashem (sugerując obniżenie do 8c+/9a). Z powodu bardzo szybkich przejść, zasugerował obniżenie wyceny całej trójki. Trudności odczuł jednak zupełnie inaczej niż William Bosi i Alex Megos. Ten pierwszy La Capellę przeszedł bardzo szybko, dlatego dla Furia de Jabali, która wydała mu się trochę trudniejsza, zaproponował tą samą wycenę – 9b. King Capella, jako znacznie trudniejsza w jego odczuciu, miała zasługiwać na 9b+. Dla Niemca (Alexa Megosa), najtrudniejsza byłą z kolei La Capella, King Capellę odczuł jako mniej wiecej tak samo trudną, a Furia de Jabali jako niewiele łatwiejszą. Wszystkie trzy drogi mają bulderowy i palczasty charakter, co jest zapewne powodem takich rozbieżności w odczuwaniu trudności. Na początku 2022 roku, Furia de Jabali pokonuje Adam Ondra i sugeruje wycenę 9a+, w drugiej połowie 2022 kolejne powtórzenia dodają Michal Mikušínec oraz Minyoung Lee, a w pierwszym kwartale 2024 roku Buster Martin, dodając że nie kłóciłby się, gdyby ktoś zasugerował 9a…

 

 

W marcu 2023 roku, Chris Sharma otwiera niesamowitą, niezależną linię w sektorze El Pati. Ta 40to metrowa droga, to 5 bulderów (7B, 8A, 8A, 8A+, 8A), przedzielonych słabym restem, co w sumie wg. autora daje trudność 9b+, trudniejsze w jego odczuciu niż otworzona 10 lat wcześniej La Dura Dura Na piękno drogi ma duży wpływ jej różnorodność – piętki, dynamiczne ruchy i płytowe wspinanie po krawądkach. Więcej o Sleeping Lion, jednej z kilku potencjalnie najtrudniejszych dróg na świecie, na filmie :) Dobrze zrealizowany dokument z przejścia można obejrzeć również na RedBullTV, a pierwszego powtórzenia próbują dokonać między innymi Stefano Ghisolfi, Jorge Díaz-Rullo i Felipe Camargo (film). Sztuka ta udaje się jednak najpierw Alexowi Megosowi w styczniu 2024 roku (film). Zasugerował obniżenie wyceny do 9b. W lutym do łańcucha Sleeping Lion wpina się również Jorge Díaz-Rullo.

 

 

W Siuranie znajduje się również inna droga światowej sławy – La Rambla Extension, autorstwa wspomnianego już nieraz w tym artykule Ramóna Juliána Puigblanque. Znajduje się w sąsiedztwie opisanej wyżej linii Sleeping Lion. Powstała w 2003 roku i jest przedłużeniem La Rambli (oryginalnie 8c+, aktualnie uważana jest za 9a), otwartej przez Alexa Hubera na początku lat 90’. Huber po nieudanych próbach dojścia do docelowego łańcucha, osadził kolejny łańcuch niżej a przedłużenie pozostało niewyrównanym porachunkiem.

 

 

Znany z szybkich przejść, Ramón Julián poświęcił na poprowadzenie przedłużonej wersji ponad 40 prób. La Rambla Extension to jedna z kilku pierwszych 9a+ na świecie, ale też jedna z najczęściej powtarzanych (co najmniej Chris Sharma, Andreas Bindhammer, Patxi Usobiaga, Adam Ondra, Enzo Oddo, Sachi Amma, Felix Neumärker, Sangwon Son, Alexander Megos, Daniel Jung, Jonathan Siegrist, David Firnenburg, Matty Hong (film), Margo Hayes (film, opowiadający o dordze do realizacji jej przełomowych przejść), Stefano Ghisolfi, Jacopo Larcher, Klemen Bečan, Seb Bouin, Thomas Ravanal, Gerard Rull, Jon Cardwell, David Graham, Piotr Schab – wywiad po kliknięciu w link, Gonzalo Larrocha, Cedric Lachat, Jorge Díaz-Rullo, Chaehyun Seo, Michaela Kiersch – film, Sébastien Berthe, Marco Zanone oraz Gabriele Moroni). Z jednej strony posiada ugruntowaną wycenę (spośród wszystkich przejść zarejestrowanych na 8a.nu, jedynie Felix Neumärker zasugerował 9a), z drugiej istnieją w tym temacie pewne kontrowersje. Po pierwszym odcinku aktualnie wycenianym na 9a, następuje trawers i końcówka wspólna z drogą La Reina Mora (8c). Ramón Julián podczas trawersu nie używał restowego chwytu, niektórzy z powtarzających go używają. Stąd mogą brać się pewne rozbieżności, jednak mimo sugestii Alexa Hubera, że przedłużona linia nie powinna mieć wyższego stopnia (do tej pory jednak nie przeszedł całości) istnieją logiczne argumenty i jednoznaczne wypowiedzi, że przedłużenie jest wystarczająco trudniejsze, by do wyceny dodać plusa.

 

 

W marcu 2013 roku, Alex Megos podczas próby flash spadł 2 ruchy przed końcem, a po chwili restu poprowadził drogę w drugiej próbie. W 2017 roku natomiast, La Ramblę pokonała Margo Hayes, co jest pierwszym prowadzeniem tak trudnej drogi jakiego dokonała kobieta. Jak dokładnie wygląda La Rambla, zobaczyć można też na filmie z przejścia Enzo Oddo, którego dokonał w wieku 16 lat.

 

Jumbo Love i Suprême Jumbo Love w Clark Mountain

W 2008 roku, Chris Sharma otwiera swoją pierwszą 9b. Jumbo Love to 70cio metrowa, przewieszona linia znajdująca się w rejonie Clark Mountain (California), nad którą Sharma pracował miesiącami. Oglądając film King Lines z 2007 roku ciężko oderwać wzrok od widowiskowych prób Sharmy, zakończonych długimi lotami – właśnie na Jumbo Love. Na drogę składa się 20to metrowy odcinek za 7c, przechodzący w mocno przewieszony (50cio stopniowy), 30to metrowy siłowy odcinek za 8c+ i łatwiejsza końcówka za 8a+/b. Dwa lata później na filmie tej samej wytwórni (BigUp Productions) o tytule Progression, zobaczyć już można było udaną próbę przejścia (link).

 

 

Przez 7 lat Jumbo Love pozostawało bez powtórzenia. Dopiero w maju 2015 roku Ethan Pringle, który wstawiał się już w drogę kiedy ta była jeszcze projektem, zakończył swoją wieloletnią batalię dokonując pierwszego powtórzenia. W 2017 roku Jumbo Love pokonał jeszcze Jonathan Siegrist a w 2022 Seb Bouin, po 10 dniach prób. Droga jest wspaniała i wymagająca, ale wymagające jest również dostanie się pod skałę – wymaga odpowiednioego samochodu a potem godzinnego, wymagającego podejścia.

 

 

Niedługo po poprowadzeniu Jumbo Love, Seb Bouin dołożył 20to metrowy, trikowy start za ok. 9a przed cruxem oryginalnej linii. Suprême Jumbo Love, to 70 metrów wymagającego do połączenia w całość terenu, o proponowonaje wycenie 9b+! Więcej na filmie.

 

 

Excalibur – pierwsze włoskie 9b+

Na początku 2021 roku w znanym włoskim rejonie Arco, Stefano Ghisolfi otwiera najwyżej cenioną na tamtą chwilę drogę we Włoszech – Erebor za 9b/+. W drugiej połowie 2021 roku Erebor powtarza Laura Rogora, będąc tym samym pierwszą kobietą, która pokonała drogę o tak wysokiej wycenie (film).

 

 

Przed końcem 2021 roku Erebor pada łupem jeszcze Adama Ondry. Sztuka ta udała mu się w 4 dni, ponieważ znalazł łatwiejszy patent na górnego cruxa. Zaproponował obniżenie wyceny do 9b, ale jak już wspomniano na początku artykułu, stwierdził że patentami Stefano droga ma z pewnością trudność odpowiadającą autorskiej wycenie. Dodał również, że przejście Laury jest jednym z największych wyczynów w historii wspinaczki. W pierwszej połowie 2023 roku, Erebor powtarza Stefano Carnati, a pod koniec tego samego roku Gabriele Moroni. Wracając do końcówki 2021 roku, Stefano Ghisolfi przechodzi swój wielki projekt The Lonely Mountain, i tym razem wycenia go zachowawczo  – mimo tego, że uważa że droga jest zdecydowanie trudniejsza niż Erebor, proponuje tylko 9b. NIedługo potem (jeszcze w 2021 roku) The Lonely Mountain powtarza Adam Ondra. Po przejściu dodał, że prawdopodobnie nie przełamuje bariery stopnia 9b+. Pierwszy odcinek drogi, mimo tego że krószy niż na Erebor, zawiera naprawdę trudny crux. Na początku 2022 roku, Erebor pada łupem Jakoba Schuberta, a pod koniec 2023 -Gabriele Moroni.

 

 

W pierwszej połowie 2023 roku pada długo oczekiwane przejście. Stefano Ghisolfi pokonuje krótką (ok. 18 ruchów), mocno przewieszoną, bulderową i palczastą linię w sektorze Drena (równiez Arco). Nad pierwszym przejściem Excalibura, najtrudniejszej drogi we Włoszech, Stefano pracował razem z Adamem Ondrą, Willem Bosi oraz Jakobem Schobertem. Proces otwierania tego ekstremu oraz więcej o jego specyfice, na filmach: How are the holds on Excalibur? – The Climbing Diaries #29, Huge progress on Excalibur with Will Bosi oraz It’s Game Over | Excalibur | Adam Ondra. Odnośnie wyceny, Stefano jest pewny, że zasługuje na 9b+! Filmowa historia przejścia po kliknięciu w link.

 

 

Podsumowując, na świecie istnieje obecnie ponad 10 dróg o zweryfikowanej, lub nie zdegradowanej jeszcze wycenie 9b+ oraz oczywiście Silence, DNA i B.I.G. o najwyższym do tej pory stopniu trudności, czyli 9c.

Droga	Rejon	Rok otwarcia	Pierwsze przejście	Powtórzenia
Change 9b/+-9b+	Flatanger (Norwegia)	2012	Adam Ondra	Stefano Ghisolfi, Seb Bouin (sugestia obniżenia wyceny do 9b/+
Move 9b-9b+	Flatanger (Norwegia)	2013	Adam Ondra	Autorka wycena trudne 9b albo 9b/+. Pierwszy powtarzający - Seb Bouin - zasugerował podniesienie wyceny do 9b+
La Dura Dura 9b+	Oliana (Hiszpania)	2013	Adam Ondra	Chris Sharma
Vasil Vasil 9b+	Sloup (Czechy)	2013	Adam Ondra
Silence 9c	Flatanger (Norwegia)	2017	Adam Ondra
Perfecto Mundo 9b+	Margalef (Hiszpania)	2018	Alexander Megos	Stefano Ghisolfi, Jakob Schobert
Bibliographie 9b+	Céüse (Francja)	2020	Alexander Megos	Stefano Ghisolfi, Sean Bailey, Seb Bouin, Jorge Díaz-Rullo
King Capella 9b+?	Siurana (Hiszpania)	2021	William Bosi	Alex Megos, Jakob Schobert (sugestia obniżenia wyceny do 9b)
DNA 9c	Verdon (Francja)	2022	Seb Bouin
Suprême Jumbo Love 9b+	Clark Mountain (California, USA)	2022	Seb Bouin
Zvěřinec 9b+	Holštejn (Czechy)	2022	Adam Ondra
Excalibur 9b+	Arco (Włochy)	2023	Stefano Ghisolfi
Sleeping Lion 9b+	Siurana	2023	Chris Sharma
Mejorando la Samfaina 9b+	Margalef (Hiszpania)	2023	Jorge Díaz-Rullo
B.I.G. 9c	Flatanger (Norwegia)	2023	Jacob Schobert

Poniżej drogi, dla których zaproponowano wycenę 9b lub 9b/+:

Droga	Trudność	Rejon	Rok otwarcia	Pierwsze przejście
Akira	9b? (9a?)	Eaux Claires (Francja)	1995	Fred Rouhling
Ali Hulk (Sit Start Extension)	9b	Rodellar (Hiszpania)	2007	Dani Andrada
Delincuente Natural (Extension)	9b (9a?)	Rodellar (Hiszpania)	2008	Dani Andrada
Jumbo Love	9b	Clark Mountain (USA)	2008	Chris Sharma
Golpe de Estado	9b	Siurana (Hiszpania)	2008	Chris Sharma
Neanderthal	9b	Santa Linya (Hiszpania)	2009	Chris Sharma
La Capella	9b (9a+?)	Siurana (Hiszpania)	2011	Adam Ondra
Chaxi Raxi	9b	Oliana (Hiszpania)	2011	Adam Ondra
First Round First Minute	9b	Margalef (Hiszpania)	2011	Chris Sharma
La Planta de Shiva	9b	Villanueva del Rosario (Hiszpania)	2011	Adam Ondra
Fight or Flight	9b	Oliana (Hiszpania)	2011	Chris Sharma
Peruvian Nucktie	9b	Pop Tire Cave (Utah, USA)	2013	James Litz
Stocking the Fire	9b	Santa Linya (Hiszpania)	2013	Chris Sharma
Iron Curtain	9b (9a+?)	Flatanger (Norwegia)	2013	Adam Ondra
Move	9b/+	Flatanger (Norwegia)	2013	Adam Ondra
El Bon Combat	9b/+ (9a+, 9b?)	Cova de Ocell (Hiszpania)	2015	Chris Sharma
Lapsus	9b bez nakolanników (9a+ oficjalna wycena)	Andonno (Włochy)	2015	Stefano Ghisolfi
CRS	9b	Mollans (Francja)	2015	Adam Ondra
Fight Club	9b	Ravens Crag (Kanada)	2016	Alex Megos
Robin Úd	9b	Alternatívna Stena (Słowacja)	2016	Adam Ondra
Queen Line	9b	Arco (Włochy)	2017	Adam Ondra
Rainman	9b	Malham Cove (Wielka Brytania)	2017	Steve McClure
Move Hard	9b	Flatanger (Norwegia)	2017	Adam Ondra
One Slap	9b	Arco (Włochy)	2017	Adam Ondra
Mamichula	9b	Oliana (Hiszpania)	2017	Adam Ondra
Eagle 4	9b	St. Leger (Francja)	2018	Adam Ondra
Soul Mate	9b	Gozen (Japonia)	2018	Sachi Amma
Les Yeux Plus Gros Que L'antre	9b?	Russan (Francja)	2018	Seb Bouin
Disbelief	9b	Acephale (Kanada)	2018	Adam Ondra
La Barrière	9b?	Jansegg (Szwajcaria)	2018	Pirmin Bertle
La Côte D'usure	9b?	Gorges du Verdon (Francja)	2018	Seb Bouin
Artaburu	9b? (9b+?)	Margalef	2018	Iker Pou
Ali Hulk Extension Total Sit Start	9b	Rodellar (Hiszpania)	2019	Jonatan Flor
La Rage d'Adam	9b/+	Verdon (Francja)	2019	Seb Bouin
Obsession	9b	Orgon (Francja)	2019	Loïc Zehani
The Dream	9b	Brar (Albania)	2019	Seb Bouin
Cryptography	9b	Saint Loop (Szwajcaria)	2020	Alessandro Zeni
Soul Rock Dance	9b	Południowa Korea	2020	Hyunbin Min
Beyond Integral	9b/+	Pic Saint Loop (Francja)	2020	Seb Bouin
Erebor	9b/+ (9b?)	Arco (Włochy)	2021	Stefano Ghisolfi
Furia de Jabali	9b (9a+)	Siurana (Hiszpania)	2021	William Bosi
Picacho	9b	Rodellar (Hiszpania)	2021	Jonatan Flor
Cafe Solo	9b	Margalef (Hiszpania)	2021	Jorge Díaz-Rullo
Lonely Mountain	9b	Arco (Włochy)	2021	Stefano Ghisolfi
L'Arenauta	9b	Sperlonga (Włochy)	2022	Stefano Ghisolfi
Bomba	9b	Arco (Włochy)	2022	Adam Ondra
Wonderland	9b/+	Arco (Włochy)	2022	Adam Ondra
Chikane	9b	Orgon (Francja)	2022	Loïc Zehani
Event Horizon	9b	5G Wall (Las Vegas, USA)	2022	Jonathan Siegrist
Nordic Marathon	9b	Flatanger (Norwegia)	2022	Seb Bouin
La Vie	9b	Rodellar (Hiszpania)	2022	Jonatan Flor
Harlem	9b	Orgon (Francja)	2022	Loïc Zehani
Rastaman Vibrations	9b	Céüse (Francja)	2022	Alex Megos
The Full Journey	9b	Margalef (Hiszpania)	2022	Alex Megos
ACL	9b	Pic Saint Loop (Francja)	2023	Seb Bouin
Fantasia L2	9b	Vercors (Francja)	2023	Cédric Lachat
Brooklyn	9b	Orgon (Francja)	2023	Loïc Zehani
B je to!	9b	Vranjača (Chorwacja)	2023	Adam Ondra
Mossoul	9b/+	Orgon (Francja)	2023	Loïc Zehani
Quartiers Nord	9b	Orgon (Francja)	2023	Loïc Zehani
The Flame	9b	Zillertal (Autria)	2024	Jakob Schobert
E.L.L.I.E.	9b	La Bisbal de Falset (Hiszpania)	2024	Tom Bolger

W następnej części artykułu opisane zostaną te z nich, o których nie wspomniano wyżej, zaczynając od pierwszej drogi na świecie, dla której autor zaproponował 9b+.

 

Chilam Balam i La Planta de Shiva w Villanueva del Rosario

Villanueva del Rosario to Hiszpański rejon wspinaczkowy w prowincji Malaga (Andaluzja), który zasłynął mocno w 2003 roku drogą Chilam Balam. Dla Chilam Balam autor – Bernabé Fernández – zaproponował bowiem po raz pierwszy stopień 9b+!

 

 

Chilam Balam to 80 metrów wytrzymałościowego wspinania w dużym przewieszeniu, z najtrudniejszymi ruchami na końcu. W sumie liczy ok. 400 przechwytów (autorskimi patentami).

 

 

Podobnie jak w przypadku Akiry, wokoło drogi krążyły liczne kontrowersje. Dotyczyły one tego czy Fernández miał prawo zaproponować tak wysoką wycenę, a także czy rzeczywiście drogę poprowadził. Równie liczne kontrowersje związane były z inną drogą Fernándeza, a mianowicie otworzoną kilka lat wcześniej Orujo, dla której zaproponował cyfrę 9a+. Całość zamieszania wokoło obydwu dróg opisuje warty przeczytania artykuł.

 

 

Swoich sił na Chilam Balam próbowało wielu topowych wspinaczy, jednak przez 8 lat nikomu nie udało się dokonać pierwszego powtórzenia. Dopiero w 2011 roku, drogę poprowadził Adam Ondra (3go dnia prób). Zaproponował wycenę 9b, dodając że może to być dolna granica stopnia 9b, ale na pewno nie 9a+. W wywiadzie dla wspinanie.pl, Ondra opisuje dokładniej charakter Chilam Balam:

„Kluczem do Chilam jest umiejętność dobrego klinowania kolan. Na tej drodze jest prawdopodobnie dziesięć no hand restów. W niektórych miejscach odpoczywasz kilka sekund, w innych pół minuty. W miejscach restowych możesz się nieźle zregenerować, ale musisz pamiętać też o tym, ile metrów masz już za sobą. Tak więc po takim reście i tak cię pompuje już po kilku ruchach.”

„Pomimo możliwości klinowania kolan trudności są rozłożone równomiernie. Można opisać drogę jako 8c+ przechodzące w 8c, które następnie przechodzi w kolejny odcinek 8c. Jednak cruxem jest ostatnie 14 przechwytów. Jeżeli by ich nie było, droga miałaby nie więcej niż 9a/a+.”

 

 

Niewiele ponad tydzień od prowadzenia Chilam Balam, Ondra otwiera w Villanueva del Rosario kolejną 9b – La Planta de Shiva. Czyszczenie i próbowanie 45cio metrowej drogi zajęło mu 7 dni. W styczniu 2016 roku La Planta de Shiva powtórzył Jakob Schobert (filmowa historia przejścia po kliknięciu w link) i odczuł jako trudniejszą niż swoje pierwsze 9b – Fight or Flight w Olianie. W 2017 roku drogę prowadzi również Angela Eiter, pokonując jako pierwsza kobieta drogę o tak wysokiej wycenie. Krótką historię przejścia zobaczyć można na filmie. W 2019 roku drogę pokonują również Jonathan Siegrist oraz Jorge Díaz-Rullo a w 2020 roku Jonatan Flor.

 

 

Wracając do Chilam Balam, kolejne powtórzenia miały miejsce dopiero w 2015 roku, i to aż 3 – Sébastien Bouin, Dani Andrada i Edu Marin. Bouin i Marin zasugerowali wycenę 9a+/b, natomiast Andrada mocne 9a+ lub 9a+/b, co jest bardzo ciekawe ze względu na fakt, że w sumie poświęcił drodze ponad 60 dni. W 2019 roku, drogę pokonuje również Sindre Sæther, w 2021 Jonathan Flor, a w 2023 Cédric Lachat.

Chilam Balam w całej okazałości, zobaczyć można na filmie z przejścia Daniego Andrady i Edu Marina.

 

Rodellar

Rodellar to jeden z najpopularniejszych hiszpańskich rejonów, a co za tym idzie jeden z najbardziej obleganych. Jest to miejsce niesamowite ze względu na ilość i urodę wspinaczkowych dróg, ale też panujący tam niepowtarzalny klimat. Wśród szerokiego zakresu trudności dróg, do niedawna wszystkie najtrudniejsze znajdowały się w jaskini Ali Baba i posiadały bardzo specyficzny charakter. Obecnie drogi z opisywanego zakresu trudności, znajdują się również w innych sektorach. Zacznę jednak od tych biegnących niskim stropem jaskini: Ali Hulk Sit Start, Ali Hulk Extension, Ali Hulk Extension Total, Fin de Ali Hulk Extension Sit Start oraz Picacho Incredíble Total (wszystkie za 9a+), a także Ali Hulk Extension Sit Start, Ali Hulk Extension Total Sit Start, Picacho oraz Delincuente Natural Extension (wszystkie za 9b).

 

 

Ali Hulk w wersji SD oraz w wersji Extension posiadają w sumie kilka powtórzeń. Istnieje jeszcze wersja Ali Hulk Extension Total, z 10cioma dodatkowymi ruchami, którą przeszedł jako pierwszy Piotr Schab w 2018 roku. Drogę powtórzyli w 2019 roku Jonatan Flor i Alex Garriga (film z przejścia), a także w 2020 roku Daniel Fuertes i w 2022 Gonzalo Larrocha. Po przejściu wersji Total, Jonatan Flor dołożył sit start i powstała w ten sposób nowa kombinacja Ali Hulk Extension Total Sit Start o autorskiej wycenie 9b (film z przejścia). Drogę powtarza w drugiej połowie 2022 roku Gonzalo Larrocha i sugeruje obniżenie wyceny do 9a+, która w jego odczuciu jest adekwatna jęzeli używa się dwóch kneepadów oraz korzysta z innego patentu na końcówkę bulderu – krzyża do „nowego chwytu” zamiast używania 3 mniejszych chwytów. Wcześniej w 2019 roku, Jorge Díaz-Rullo dodaje do drogi Ali Hulk bulder startowy za 8B i powstaje w ten sposób Fin de Ali Hulk extension sit start, która posiada juz co najmniej 3 powtórzenia: Dave’a Grahama, Luisa Palao oraz Jonatana Flora. Ali Hulk Sit Start Extension powtórzył na pewno Magnus Mitboe w 2010 roku, Ali Hulk Extension Total Sit Start powtarzają w 2020 roku Laura Rogora (film z przejścia), Daniel Fuertes, Dave Graham oraz Alex Garriga (sugestia obniżenia wyceny do 9a+), a w 2021 roku sztuka ta udaje się bardzo szybko Domenowi Škoficowi (również nie jest pewein czy zasluguje na tak wysoką wycenę). Delincuente Natural Extension, doczekało się w końcu powtórzenia w sierpniu 2021 za sprawą Jonatana Flora, który zaproponował obniżenie wyceny do 9a (z sugestią, że z ochraniaczami na kolana może być nawet mniej). Najtrudniejsza linia Ali Baby, miała jednak dopiero powstać. Zapowiadana już w 2007 roku przez Daniego Andradę, miała łączyć bulder Picacho za 8B+ z drogą Ali Hulk i oscylować między 9b a 9c. W pierwszej połowie 2021 roku Jonatan Flor otwiera Picacho Increíble Total 9a+, a niedługo potem Picacho, czyli wspomniany wielki projekt, dla którego zaproponował wycenę 9b.

 

 

Poza jaskinią, w 2017 roku powstały dwie nowe drogi, których trudności mogą sięgać stopnia 9a+. W czerwcu 2017 roku, Daniel Fuertes otwiera w Rodellarze No Pain no Gain. Proces przejścia tej niesamowitej linii kosztował Hiszpana wiele lat pracy. Jest to pierwsza 9a+ w jego dorobku – wcześniej pokonał 10 dróg za 9a. O drodze i o jej ciekawym autorze, można dowiedzieć się więcej z filmu Davida Lópeza po kliknięciu w link. W 2017 roku drogę powtarza Gonzalo Larrocha, w 2018 Piotr Schab a w 2019 Jonatan Flor, Jorge Díaz-Rullo oraz Seb Bouin (sugerując obniżenie wyceny do 9a). Kolejne powtórzenia padły w 2020 (za sprawą Antoine Kauffmanna) i 2022 roku (Martin Tekles – film oraz Anak Verhoeven).

 

 

W lipcu 2017 roku, również w Rodellarze, Dani Andrada otwiera De Batre Mon Coeur S’est Arrêté. Droga o charakterze wytrzymałościowo-siłowym posiada kilka miejsc bulderowych i sporą długość – 50 metrów. Propozycja Hiszpana to 9a+ lub 9a/a+. Seb Bouin powtarza drogę pod koniec 2019 roku i sugeruje obniżenie wyceny do 9a, ale z kolei Jorge Díaz-Rullo w 2020 roku postawił na 9a+. Pod koniec wakacji 2019 roku, Jonatan Flor otwiera w Rodellarze kolejne autorskie 9b – Apocalipsis de la Gioconda. Droga stanowi przedłużenie Apocalypto (8c+/9a), dodając do niej 25 metrów wspinania. Tego samego dnia, w innym sektorze Rodellaru, Jorge Díaz-Rullo otworzył 60cio metrowe Patanics, łączące odcinki takich dróg jak Pata Negra (8c), No Pain, no Gain (9a+) oraz Botanics (8b/b+) z nowym terenem. Całość wycenił na 9b. Pod koniec 2019 roku, Patanics powtarza Seb Bouin, sugerując obniżenie wyceny do 9a+ (film z przejścia). W 2020 roku do łańcucha wpina się Jonatan Flor, w 2021 Dani Fuertes, w 2022 Gonzalo Larrocha, a w 2023 Martin Tekles (sugestia 9a+/b). Z kolei Apocalipsis de la Gioconda powtarza w czerwcu 2020 roku José Luis Palao oraz w sierpniu Jorge Díaz-Rullo a wycena spada do 9a+. W połowie 2023, Daniel Fuertes zaproponował nawet obniżenie wyceny do 9a. Kolejna trudna linia powstaje w tym samym miesiącu, właśnie za sprawą José, w stosunkowo młodym sektorze – El Museo. Potrzebował 15 sesji na jej obicie i kolejne 15-20 na przejście. Mowa o Mona Lisa Integral, przedłużeniu drogi Mona Lisa za 9a Jonatana Flora. 60cio metrowa, mocno przewieszona linia przecina całą długosć jaskini i w odczuciu autora może zasługiwać na 9a+. W 2023 roku Dani Fuertes skłania się po przejściu bardziej w kierunku 9a/+.W sektorze El Museo powstaje jeszcze w 2020 roku Las Meninas R2 autorstwa Jorge Díaza-Rullo i proponowanej wycenie 9a+/b. Stanowi przedłużenie Las Meninas wycenionej na 9a/+. W tym samym roku otrzymuje powtórzenie za sprawą Jonatana Flora a w 2022 roku Daniela Fuertesa (propozycja wyceny 9a+). Kolejne ekstremalne linie powstają w Rodellarze za sprawą Jonatana Flora w drugiej połowie 2022 roku, w dalszym ciągu w sektorze El Museo. Najpierw połączył kilka dróg (między innymi 6c, 7c+ oraz 8c/+), w długą, 50cio metrową La Vie, biegnącą przez grotę od lewej do prawej, później otworzył Picasso za 9a+. La Vie, o proponowanej wycenie 9b, zobaczyć można na filmie. Kolejna nowość Jonatana Flora w sektorze, to N-Rem za 9a+, z pierwszej połowy 2023 roku.

 

 

9b i 9a+ w Santa Linya

Santa Linya to hiszpański rejon znajdujący się stosunkowo niedaleko Barcelony, znany z wielu trudnych, mocno przewieszonych dróg. Mimo swojego siłowego charakteru, drogi wymagają wielu umiejętności technicznych. W 2005 roku powstała La Novena Enmienda autorstwa Daniego Andrady („gospodarza” rejonu), stanowiąca kombinację dwóch innych dróg (La Novena Puerta 8c+ i La Enmienda 8c/+). Dla 52wu metrowej kombinacji, początkowo mówiło się o stopniu 9a+/b. Teraz posiada co najmniej kilka powtórzeń, a Adam Ondra, Ramón Julián Puigblanque oraz Gonzalo Larrocha, zasugerowali obniżenie wyceny do 9a (Ondra z komentarzem, że bez restowej dziury będzie mieć 9a+). Na początku 2017 roku drogę prowadzi z kontuzją palca Seb Bouin i sugeruje wycenę 9a/a+, a w pierwszej połowie 2022 roku Domen Škofic sugeruje łatwe 9a+. Poza wyżej wymienionymi, drogę pokonali jeszcze: Magnus Midtbø, Edu Marin oraz Patxi Usobiaga.

 

 

W 2008 roku, Ramón Julián Puigblanque otwiera Directa Open Your Mind. Pierwszy odcinek, na którym kończy większość odhaczających drogę osób, wyceniony jest na 9a lub 9a/a+. Były spekulacje, że po obrywie trudność wzrosła do 9a+, przez co w świat poszła nieprawdziwa informacja o pierwszym 9a+ pokonanym przez kobietę – chodziło o przejście Ashimy Shiraishi w 2015 roku (film z przejścia). Dopiero całość drogi, która po pierwszym łańcuchu dodaje jeszcze odcinek za 8c, zasługuje na wycenę 9a+ i posiada co najmniej kilka powtórzeń (co najmniej Dani Andrada, Chris Sharma, Edu Marin, Mateusz Haładaj, Jonathan Siegrist oraz Loci Zehani). Zamieszanie dookoła wyceny drogi wynika z tego, że został na niej umieszczony w późniejszym czasie łańcuch (przez Toma Bolgera) na końcu pierwszego odcinka (przed obrywem 9a) a powstała w ten sposób krótsza wersja, posiada tą samą nazwę co oryginalna, dłuższa i trudniejsza linia.

 

 

Całą długość jaskini, przecina powstała za sprawą Chrisa Sharmy w 2009, droga Neanderthal. Dla powtórzonej przez kogokolwiek dopiero po prawie 10 latach honornej linii, Sharma zaproponował po raz kolejny 9b. Pod koniec 2018 roku, 115to ruchową drogę powtarza Jakob Schobert a na początku 2019 roku również Adam Ondra. O powadze drogi świadczy to, jak długo (mimo wielu prób, wielu dobrych wspinaczy) pozostawała bez powtórzenia, ale również słowa Ondry:

„Niewiele jest takich dróg, o których mogę powiedzieć, że w pewnym momencie ich nie cierpiałem. Ale Neanderthal był zdecydowanie jedną z nich. Nie ze względu na złą jakość, ale z uwagi na to, jak wiele razy mi się nie udawało.”

Trzy lata później, Sharma otwiera drogę o nazwie Catxasa i wycenia na 9a+. Catxasa to nowy wariant startowy do Fabela pa la Enmienda (9a). W 2012 roku drogę powtórzył Ramón Julián Puigblanque, w 2015 Sachi Amma, w 2018 roku Jakob Schobert, Piotr Schab i Jakub Konečný, w 2019 roku Adam Ondra a w 2020 roku Seb Bouin używając kneepadów, przez co odczuł niższe trudności… W 2021 roku Gonzalo Larrocha również zaproponował obniżenie wyceny – do 9a. W 2022 roku drogę powtarza Mateusz Haładaj, a w 2024 Jorge Díaz-Rullo.

 

 

Kolejna 9b powstaje w Santa Linya na początku 2013 roku, również za sprawą Chrisa Sharmy. Mowa o Stocking Fire, wymagającej – ze względu na wiele trudnych sekwencji bez restu – linii. Droga jest przedłużeniem projektu, który kilka lat wcześniej wytyczył w jaskini Tomáš Mrázek. W lutym 2016 roku Stocking Fire pokonuje Adam Ondra dodając, że pokonanie cruxa było dla niego prawdziwą mentalną walką. Jego próby oraz charakter drogi, zobaczyć można na filmie. W 2018 roku do łańcucha Stocking Fire wpina się również Jakob Schobert, w 2019 roku Sachi Amma (film) i Stefano Ghisolfi, a w 2023 roku Jonathan Siegrist.

 

 

W tym samym roku, Ramón Julián Puigblanque połączył drogi Selecció Naturál i Analogica w kombinację o nazwie Selecció Anal i wycenie łatwe 9a+, lub co podkreśla coraz więcej powtarzających – 9a/a+. Droga posiada przynajmniej pięć powtórzeń (Sachi Amma, Edu Marin, Magnus Mitboe, Jakob Schobert oraz Kamil Ferenc). Długo nie było nic słychać w temacie koljenych powtórzeń, aż do 22 marca 2022 roku, kiedy to Jonathan Siegrist zameldował się na topie. Z powodu licznych obrywów w dolnej i górnej partii drogii, trudności sięgają prawdopodobnie mocnego 9a+ (nie używając nakolanników). Charakter drogi a także samej jaskini, zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link.

 

 

El Bon Combat 9b/b+? – powrót Sharmy

Przez dwa lata nie wiele było słychać o skalnych dokonaniach Chrisa Sharmy, a tym bardziej na tak wysokim poziomie. W marcu 2015 roku wraca w wielkim stylu, proponując nowość w Cova de Ocell. El Bon Combat to pięć bulderów za 8A, jeden za drugim, z niezbyt dobrymi restami pomiędzy. Całość to 25 metrów wspinaczki i zdecydowanie kolejna królewska linia amerykanina. Jesienią 2018 roku, drogę powtórzył z łatwością Jakob Schubert i zasugerował obniżenie wyceny do 9a+. Nie zmienia to jednak faktu, że drogą jest pierwszorzędnej urody, co potwierdził Austriak stawiając ją w gronie najładniejszych dróg jakie w życiu zrobił. W pierwszej połowie 2019 roku do łańcucha El Bon Combat wpiął się również Felipe Camargo, który zasugerował z kolei 9b, ale gdyby ta wycena się ugruntowała, byłaby to jego pierwsza droga w takich trudnościach… W drugiej połowie 2020 roku, po długiej walce z drogą, wycenę 9b potwierdza Jorge Diaz-Rullo (film).

 

 

Pozostałe włoskie ekstremy

Poza Excalibur, The Lonely Mountain oraz Erebor (opisanych nieco wyżej), Włochy mają jeszcze dość sporo trudnych, wspinaczkowych propozycji.

Marina Superstar, to droga otwarta przez Adama Ondrę w 2009 roku (w wieku 16 lat), w rejonie Domusnovas (na Sardynii) i wyceniona przez Czecha na 9a+/b. Jej długość to 35 metrów (z czego 30 metrów w ok. 50cio stopniowym przewieszeniu), a zaczyna się 10 metrowym odcinkiem po słabych kaloryferach za 8b+. Do pierwszego cruxa (tuż nad miejscem, w którym zostało osadzone pierwsze stanowisko) droga ma trudność 8c/c+. W 6cio ruchowego cruxa po stosunkowo dobrych, ale mocno oddalonych od siebie chwytach – o trudności 7C+ – wchodzi się bez żadnego restu. Po cruxie czeka jeszcze kolejne 15 metrów pompującego wspinania za 8b. Podczas prób Ondra urwał dwa kluczowe chwyty, przez co trudność pierwszej połowy wzrosła do 8c+. Całą historię przejścia zobaczyć można na wspomnianym wcześniej filmie The Wizzard’s Apprentice.

 

 

Rok później, powstaje Goldrake w rejonie Cornalba. Ondra otworzył tym samym stary projekt biegnący w lekkim przewieszeniu, z bulderowym cruxem za ok. 7C+. 20to metrowej długości droga posiada na starcie dwa kute chwyty, a do tej pory powtórzyli ją Gabriele Moroni, Stefano Carnati, Stefano Ghisolfi, Silvio Reffo, Francesco Castellano oraz Jonathan Siegrist, potwierdzając wycenę (9a+) oraz odczucia Ondry dotyczące wyjątkowej urody drogi. Po 10 latach od otwarcia drogi, Ondra zmienił tzw. „personal grade” dla Goldrake na 9a.

 

2 listopada 2015 roku, w rejonie Andonno, Stefano Ghisolfi prowadzi połączenie dwóch dróg (Noia za 8c+ oraz Anaconda za 8c), proponując dla powstałej w ten sposób kombinacji wycenę 9b. To pierwsza tak trudna droga włoskiego wspinacza. Porównując ją jednak do Demencia Senil i Realization (obie za 9a+, powtórzone przez niego wcześniej w 2015 roku) odczuł dużą różnicę trudności, stąd tak wysoka propozycja. Nowość o nazwie Lapsus (film), powtórzył w 2017 roku Adam Ondra potwierdzając proponowaną trudność. W 2021 drogę powtarza również Marcello Bombardi i sugeruje obniżenie wyceny do 9a+ (film z przejścia). Tego samego roku, Jonathan Siegrist zaproponował dla Lapsusa wycenę 9a+/b. Ostatecznie zarówno Stefano, jak i Adam i Jonathan postawili na harde 9a+. W drugiej połowie 2022 roku, wyjątkową drogę łączącą najtrudniejsze linie, najsłynniejszej ściany w Andonno, pokonuje Giorgio Tomatis. Dokonał tego bez nakolanników tak samo jak autor i zasugerował, że w taki sposób zasługuje na „pełne” 9b. Z kolei w 2023 roku, Seb Bouin oraz Laura Rogora potwierdzają przyjętą już wycenę 9a+.

 

 

W 2016 roku Stefano Ghisolfi otwiera w Massone (Arco) długą kombinację za 9a+ i nazywa ją Ultimatum. Trudność Ultimatum buduje ponad 100 ruchów, które prowadzą przez odcinki takich dróg jak: Underground (9a), Reini’s vibes (8c/c+), Pietra Murata (8b+), L’ultima pietra (8c+) i Stonehenge (8c). W kwietniu 2017 roku Ultimatum powtarza Eric Albertini. W tym samym roku, Ultimatum przeszedł również Adam Ondra i potwierdził wycenę z dopiskiem soft. W 2022 roku droga pada łupem Davide Picco. Przed poprowadzeniem Ultimatum, tego samego dnia Ondra otwiera kolejne 9b – Queen Line, w Laghel (również Arco). Queen Line to seria 17tu super wymagających ruchów po ściskach, zapinkach i drop-knee, przechodzące w łatwiejszą końcówkę. Zdecydowanie trudna w swoim stopniu. Na początku 2019 roku, Stefano Ghisolfi powtarza Queen Line, opisując ją jako najtrudniejsze 9b w swoim dotychczasowym dorobku (wcześniej poprowadził La Capella, One Slap, First Round First Minute i Lapsus). Istnieje również trudniejsza nie poprowadzona do tej pory wersja drogi – King Line. Po przewspinaniu całej Queen Line, zaczyna się kluczowy, 15to przechwytowy odcinek… Porównując pokonane przez siebie w 2018 roku Perfecto Mundo do King Line, Stefano Ghisolfi opisuje tą pierwszą jako spacer po parku :) W pobliżu Queen Line, kilka dni po jej otwarciu, powstała kolejna ekstremalna linia – One Punch, autorstwa Stefano Ghisolfiego. Parę miesięcy później (w listopadzie 2017) powtarza ją Adam Ondra i podnosi autorską wycenę z 9a+ na 9a+/b. Tego samego dnia zresztą, połączył Queen Line z One Punch i powstała kolejna 9b w Arco – One Slap. Tydzień później, One Slap powtarza Stefano Ghisolfi.

 

 

Również w 2017 roku, w Camaiore powstaje za sprawą Adama Ondry Naturalmente. Czech opisuje ją jako jedną z najlepszych dróg jaką mógłby sobie wyobrazić – lekkie przewieszenie, małe chwyty, podchwyty, słabe stopnie, wytrzymałość i skała bardzo dobrej jakości. Drogę mocno komplementują również kolejni jej pogromcy – Gabriele Moroni (o przejściu i nie tylko, na filmie po kliknięciu w link) oraz Lorenzo Bogliacino. Sztuka ta udała im się w drugiej połowie 2021 roku.

Pod koniec 2018 roku, za sprawą Allesandro Zeni powstaje Energia Cosmica w rejonie Bilico (Dolomity), z propozycją wyceny 9a+. Linia liczy 25 metrów, około 50 ruchów i kluczowe miejsce w jej górnej części – małe krawądki z precyzyjną pracą nóg. Allesandro zaproponował też w 2021 roku podwyższenie wyceny do 9a+, po pierwszym powtórzeniu drogi Eternit, znajdującej się w rejonie Baule (Dolomity). Linia długa na 27 metrów, została otwarta 2009 roku i stanowi podobno niesamowitą płytę z 60cioma ruchami. Dalekie ruchy prowadzą przez oblaki, podchwyty, i mikrokrawądki. Powodem podniesienia wyceny jest rzekome skucie kilku chwytów (film).

 

 

Kolejną trudną nowością w Arco jest Underground Dreaming, którą otworzył Adam Ondra w lutym 2018 roku. Kombinację dwóch 9a – Underground i Pure Dreaming, Ondra wycenił na 9a+, a jak wygląda owa kombinacja, zobaczyć można na filmie. Pure Dreaming Plus, bo tak obecnie najczęściej nazywane jest Underground Dreaming, powtarzają w 2020 roku Laura Rogora (krótki wywiad po kliknięciu w link a także film z przejścia) i Davide Picco (sugestia wyceny 9a/+), w 2021 roku Alex Ventajas a w 2022 Stefano Ghisolfi (sugerując obniżenie do 9a, dzięki lepszym patentom w górnej części, wynalezionym przez niektórych powtarzających) oraz 13to letni Andrea Chelleris. W drugiej połowie 2020 roku powstaje jeszcze w Arco (rejon Padaro) za sprawą Stefano Ghisofiego kolejna trudna kombinacja – The Bow o proponowanej wycenie 9a+. Łączy Fine di un’epoca 8b i Omen Nomen 9a a kluczowy ruch polega na szalonym krzyżu po słabych podchwytach w połączeniu ze słabymi stopniami. Drogę pod koniec roku powtarza Laura Rogora. W 2020 roku, na zakończenie lockdownu, Ghisolfi otwiera Beginning w sektorze Eremo di San Paolo, z propozycją wyceny 9a/+. Niecałe 4 miesiące później, Adam Ondra znajduje patent z klinowaniem, który dzięki kneepadom zmniejsza w jego odczuciu wycenę do 9a (film). W 2021 roku nastąpił obryw, który podwyższył wycenę do 9a+. W takiej wersji, w 2022 roku , drogę przechodzi Gio Placci.

 

 

W marcu 2021 roku powstaje znowu w Padaro kolejne 9a+ Ghisolfiego – Terapia d’urto. Stanowi kombinację L’arciere za 8c oraz Goosfraby (8c+) przecinając cały dach jaskini i tworząc krótką, nie mniej jednak 40to ruchową wytrzymałościową linię bez żadnego restu. Już w kwietniu 2021 drogę powtarza Laura Rogora.

 

 

W styczniu 2022, w Arco, Gabriele Moroni otwiera projekt obity jakieś 10 lat temu przez Davida Lamę. Dla 40to metrowej linii o nazwie Trofeo Dell’Adriatico, zaproponował 9a+. Drogę opisuje jako bardzo sprężającą, z pierwszą partią zawierającą długie, wymagające fizycznie ruchy, która przechodzi w palczasty bulder po małych ściskach i wytrzymałościową partię, z tufą w roli głównej, przy końcu drogi. Pod koniec stycznia 2022, Trofeo powtarza Adam Ondra, zachwalając jako jedną z najlepszych dróg w tym stopniu. Nie inaczej wypowiada się Stefano Ghisolfi, który pokonał linię w marcu 2022, dodając że jest to prawdopodobnie najlepsza trudna droga w Arco. Crux znajduje się w środkowej części drogi, zaraz za dobry restem z podklinowanym kolanem. Linia oferuje dodatkowo niesamowity widok. Więcej na filmie.

 

 

W pierwszej połowie lutego 2022 roku, Stefano Ghisolfi otwiera w Sperlondze (rejon znajdujący się na plaży między Rzymem a Neapolem) L’Arenauta, z propozycją wyceny 9b. Pierwsza, mniej przewieszona część drogi to 7a. Powyżej pierwszego łańcucha zaczyna się ok. 20to metrowa partia w dachu. Na początku nie jest taka trudna, bo do słabego restu z zaklinowanym kolanem „ledwie” 8b+, ale później przechodzi w prawdziwe wyzwanie – trudna partia (ok. 10 sprężających ruchów) po dziurkach, bardzo słabymi stopniami. Więcej o drodze na filmie.

 

 

Na prawo od Trofeo, Ondra obił dawniej projekt, który wydawał mu się nie do przejścia. W pierwszej połowie 2022 roku (dokładnie 28 lutego), Czech przechodzi niespodziewanie to bardzo bulderowerowe, zasięgowe i krawądkowe wyzwanie, sądząc początkowo, że droga zasługuje na 9b+. Stanęło na mocnym 9b. Nowość o nazwie Bomba składa się z pierwszej części za ok. 8b+ z klinowaniami kolan oraz 10 przechwytów, które same w sobie mogłyby być bulderem za 8C. Nieco wcześniej (22 lutego) Ondra przeszedł Bombardino, które po wspólnym z Bombą odcinku za 8b+, „ucieka” w prawo. W opinii Adama droga jest prawie niemożliwa do wyceny przez bardzo dziwnego, trikowego cruxa. Może mieć 9b, ale postawił zachowawczo na 9a+/b. Obie drogi zobaczyć można na filmie. Dokładnie miesiąc później, powstała najtrudniejsza póki co (w odczuciu Ondry) linia w Arco – Wonderland. Warta jest prawdopodobnie wyceny 9b/b+. Składa się z trudnego odcinka za 8c, dobrego restu z podhaczonym kolanem, wytrzymałościowego odcinka doprowadzającego do bulderu za ok. 8A+ i łatwiejszej końcówki, ale o takim charakterze, że można z niej jeszcze spaść. Film z przejścia po kliknięciu w link. Pod koniec 2022 roku, Bombardino powtarzają Stefano Ghisolfi (stawia na 9a+) oraz Giovanni Placci (9a/+?). Oboje zastosowali znacznie łatwiejszy patent niż autorsko Adam Ondra.

 

9b (9a+?) w Charmey i inne szwajcarskie ekstremy

W drugiej połowie listopada 2015 roku, powstała droga Meiose w Charmey. Jej historia sięga 2012 roku, kiedy to Pirmin Bertle otworzył w tym samym rejonie dwa sąsiadujące ze sobą projekty, jeden po drugim (w przeciągu 75 minut), które wycenił na 9a. Mowa o Chromosome X i Chromosome Y. Historię przejścia oraz charakter obu dróg szczegółowo ukazuje film z przejścia (niestety z nienajlepszą muzyką w tle).

 

 

Meiose wycenione autorsko na 9b, to z kolei połączenie tych dwóch linii. Autorem jest również Pirmin Bertle. Nie jest to pierwsze przejście Szwajcara, dla którego zaproponował bardzo wysoką wycenę. Jego specyficzne podejście do wyceniania, przerwa od ekstremalnego wspinania i opisywana przez niego droga powrotu do tak wysokiej formy (na jaką wskazują jego propozycje wycen), budzą pewne kontrowersje co do rzeczywistych trudności jego realizacji. W 2018 roku Meiose powtarza Adam Ondra i sugeruje dolną granicę 9a+. W 2021 roku padają kolejne powtórzenia za sprawą Alexa Megosa i Alexandra Rohra. Zastosowali inne patenty niż autor (który według nich zrezygnował z użycia logicznych chwytów, które znajdowały się w linii drogi). Stwierdzili, że jego patentem byłoby 9a+, ale ich ledwie 9a…

 

 

W 2013 roku zaproponował dla swojego trawersu o nazwie Minimalomania kosmiczny stopień 8C+/9A, przed Meiose przy bulderze swojego autorstwa Drop the Line stawia cyfrę 8C+ a później przy trawersie Mediomalomania cyfrę 8C.

 

 

Wracając do Meiose, 20to metrowa linia to test dla wytrzymałości z dwoma bulderowymi odcinkami o trudności 8B każdy. W 2018 roku Meiose powtórzył Adam Ondra i przecenił drogę na 9a+, z czym mocno nie zgodził się autor pierwszego przejścia.

Kilka miesięcy wcześniej, Szwajcar otworzył drogę w rejonie Jansegg, na którą składa się odcinek za 8a, niezbyt dobry rest, bulder za 8B, dobry rest, bulder za 7C+/8A oraz odcinek za 7b+ do topu. Dla całości Pirmin zaproponował 9a+ a drogę nazwał Des Scènes Bizarres Dans la Mine D’or.

 

 

Dla jednej ze szwajcarskich dróg, stopień 9a+ zaproponowany został już w 2005 roku przez Davida Grahama. Mowa o Coup de Grace, wytyczonej w Val Bavona (okolice Ticino). Na jej przejście Graham poświęcił wiele tygodni, będąc w bardzo dobrej formie. Coup de Grace zaczyna się jedenastoma bulderowymi ruchami za 8B (autorskim patentem), potem 15 ruchów, w sumie za ok. 8A, po czym skomplikowany technicznie 7mio metrowy dach i na koniec 10 metrów lekko przewieszonego kantu za ok. 7A. W 2011 roku drogę powtarza Gabriel Moroni a w 2015 roku również Stefano Carnati. Moroni znalazł łatwiejszy patent na startowy bulder i odczuł go jako 8A. Z tego powodu zaproponował obniżenie wyceny do 9a, dodając przy okazji, że jest to prawdopodobnie najlepsza ekstremalna granitowa linia na świecie.

W 2013 roku Adam Ondra otworzył w Szwajcarii (w rejonie Gastlosen) projekt, na który składa się droga Torture Physique za 8c, którą w 2010 roku Pirmin Bertle przedłużył o odcinek z bulderowymi miejscami w okolicach 7B i 7B+ (całość drogi o nazwie Torture Physique 2.0 wycenił na 9a) oraz ostatnie 8 metrów, które czekało na pierwsze przejście. Powstałe w ten sposób Torture Physique Integrale Ondra wycenił na 9a+/9b.

 

 

Kolejne szwajcarskie 9a+ otworzył w 2015 roku Stephan Schibli w rejonie Telli. Droga nosi nazwę Licht und Schatten a bulderowy crux znajduje się na starcie. Wycena nie jest potwierdzona i budi pewne wątpliwości przez to, że autor pokonał wcześniej tylko 3 drogi za 9a i to również swojego autorstwa (poza przejściem na wędkę znanej 9a – Bain de Sang).

W lipcu 2016 roku, Adam Ondra otwiera w Rawyl najpierw Super Finale za ok. 8c+/9a, a potem wersję z trudniejszą końcówką za 9a+ – Hyper Finale, która dodaje dziwny problem bulderowy po dobrym reście. W 2022 roku, droga zyskuje powtórzenie za sprawą Dylana Chuata, a rok później Hugo Parmentiera. Po przewspinaniu wszystkich trudnych partii Super FInale (cenionej już bardziej na 9a), trzeba przejść w prawo i zmierzyć się z dwoma trudnymi cruxami – najpierw zapinki, później ryzykowna bania do klamy. Dalej bardzo małe chwyty (wg. niektórych bulder za 8B). Mimo znalezienia łatwiejszych patentów, i tak drugi bulder ma nie mniej niż 8A+.

 

 

Wracając do kontrowersyjnego Pirmina Bertle i wysoko wycenionych linii, w drugiej połowie 2017 roku zaproponował 9b dla kombinacji La Cène du Lézard w Jansegg. Wg. Pirmina, na trudność składa się połączenie Le Roi Lézard (8c+) z kluczowym miejscem Des Scènes Bizarres Dans La Mine D’or (9a+) oraz nowy teren z bulderem za 8B. Autorskie przejście zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link. Rok później droga doczekała się pierwszego powtórzenia za sprawą Cédrica Lachata, który zasugerował obniżenie wyceny do 9a+. W 2018 roku Pirmin Bertle otwiera w Jansegg Focus Pocus z propozycją wyceny 9a/a+ lub 9a+ oraz najtrudniejszą linię, z jaką do tamtej pory się zmierzył – La Barrière, dla której po raz kolejny proponuje 9b. Tak samo jak poprzenia trudna realizacja Pirmina w Jansegg, tak i ta jest kombinacją innych linii, w tym również rzeczonej La Cène du Lézard. Więcej o drodze przeczytać można na blogu autora nowości.

 

 

W maju 2020 roku Allesandro Zeni otwiera w Saint Loop kombinację dróg Bain de Sang (9a) oraz Bimbaluna (9a/+) i wycenia ją na 9b. Powstałe w ten sposób Cryptography pretenduje więc do miana najtrudniejszej połogiej drogi na świecie (film).

W połowie 2023 roku, Dylan Chuat otwiera w rejonie Gottreux kombinację dwóch dróg swojego autorstwa – Satire (8c+) oraz The Schocker (9a). Powstałe w ten sposób X Integral, to wyzwanie z różnorodnymi chwytami i stylami wspinania, warte wg. autora stopnia 9a+. W październiku pierwsze powtórzenie trafia do Samuela Ometza.

W drugiej połowie roku z kolei, Adam Ondra otwiera w rejonie Isenfluh projekt obity przez Stephana Siegrista. Próbując ruchów razem z Jakobem Schobertem urwali krawądkę, bez której trzeba wspomóć się bardzo słabym klinem kolana. Jak wygląda nowość za 9a+, ochrzczona Chichen Nose, zobaczyć można na filmie.

 

 

Rainman – pierwsze i do tej pory jedyne 9b na Wyspach

Steve McClure, autor licznych brytyjskich ekstremów (o których więcej w dalszej części artykułu), poświęcił 7 lat na poskładanie w całość kombinacji, którą wycenił na 9b. Mowa o drodze Rainman, która powstała w czerwcu 2017 roku i łączy Raindogs (8a), Rainshadow (9a), Batmana (9a+) i Bat Route (8c). Więcej o historii przejścia drogi na filmie nr 1 oraz filmie nr 2 ;) W 2022 roku, padają aż dwa powtórzenia Rainmana (Eder Lomba Lopez de Ipiñapo oraz Josh Ibbertson). Eder pokonał w 2021 Rainshadow oraz Batmana,a Josh wszystkie składowe kombinacji (Raindogs w wieku 11 lat, Rainshadow w 2020 a Bat Route i Batmana 2021 rok). Oboje wspominają o specjalnym treningu, uwzględniającym siłę nóg, żeby dobrze wykorzystać rest z podhaczonym kolanem (używali w przeciwieństwie do autora kneepada), chociaż nawet używając kneepada, Eder potrzebował 3-4 sesje, żeby być w stanie złapać NHR na 5 sekund… (przejście Edera w wersji uncut po kliknięciu w link).

 

 

Kanadyjskie ekstremy

W sierpniu 2016 roku Alex Megos otwiera w Kanadzie Fight Club, pierwszą wycenioną na 9b drogę w tym kraju. Linia znajduje się w Ravens Crag a jej charakter ukazuje film z przejścia. Powtórzenie w ciągu jednego dnia – tak ambitny cel wyznaczył sobie Ondra, co zobaczyć można w trzeciej części filmowego dokumentu Age of Ondra (link). Nie przeszedł ostatecznie drogi, ale za to otworzył w lipcu 2018 roku, w Acephale, drugie kandyjskie 9b – Disbelief. Techniczna, czujna płyta z loteryjnymi ruchami po słabych chwytach, w tym również jednym z najbardziej loteryjnych ruchów jakie autorowi drogi przyszło zrobić. Próby zajęły mu 8 dni i zaproponował górną granicę stopnia 9b, chociaż niewykluczone, że może mieć więcej. Bulder za 7C+ przechodzący bez restu w 8C i łatwą końcówkę. Niedługo po otwarciu Dibelief, Ondra pokonuje kolejny projekt, tym razem w Echo Canyon – Sacrifice, nawiązujący nazwą do wysiłku wspinaczy, którzy przygotowują projekty i udostępniają je innym. Powtarzający Sacrifice napotkają na bulder z trudnym klinowaniem kolana, przechodzący w siłowe wspinanie, a wszystko w sumie to ponad 40 metrów wspinania. Wg. Ondry Sacrifice to jedna z najlepszych dróg w rejonie. Na samym początku swojego wyjazdu do Kanady, Czech powtórzył Honor and Glory (biegnące obok Sacrifice) Evana Hau i obniżył wycenę z proponowanej przez autora 9a+ na 9a. Samo Sacrifice, powtarza w czerwcu 2020 roku jej pomysłodawca – Evan Hau (film), a dwa miesiące później Elan Jonas McRae.

 

 

Robin Úd – słowackie 9b oraz Chiroptera za 9a+

W październiku 2016 roku, Adam Ondra otworzył w sektorze Klenba Robina Úda na Alternatívnej Stenie nową 9b o nazwie Robin Úd. Linia biegnie w dachu i mimo niewielkiej długości – ok. 13 metrów, wymaga wykonania 30tu trudnych, atletycznych ruchów, które można zobaczyć na filmie z przejścia.

 

 

Ondra próbował swoich sił również na starym projekcie Chiroptera w Súľovie, tym razem bezskutecznie, co zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link. Po ponad 20tu latach od powstania projektu, został on w końcu rozwiązany przez młodego Słowaka – Michala Mikušínca. Spekulowana wycena póki co obowiązuje – 9a+. W drugiej połowie 2022 pada pierwsze powtórzenie Chiroptery. Dokonał tego 15to letni Pepa Šindel (film). Pierwsze 10 ruchów, to wspinanie za ok. 8b, po którym następuje mocny, 5cio ruchowy crux po ostrych dziurkach na jeden palec. Pepa jest niski (153 cm) i bardzo szczupły. Mimo tego, że małe palce bardzo pomagają w drogach tego typu, trzeba pamiętać, że niscy wspinacze bardzo często mają dodatkowe problemy z miejscami na drodze, na których wysocy nie muszą się w ogóle zatrzymywać, przez co smuszeni są do wymyślania swoich własnych, specyficznych patentów…

 

Japonia i trudne linie na czele z Soul Mate

Pod koniec 2017 roku, Sachi Amma otwarł w Gozen Rock (Okutama) drogę Maturity. Nowość obił wspólnie z Adamem Ondrą jeszcze w 2016 roku. To pierwsza tak trudna droga jego autorstwa, ale wysoka (9a+) propozycja wyceny jest wiarygodna – Sachi ma na swoim koncie wiele dróg w tej wycenie a także jedno 9b. W tym samym rejonie, w pierwszej połowie 2018 roku powstaje ERProject, którego kluczowy odcinek zawiera najtrudniejszy ruch, jaki przyszło autorowi wykonać do tej pory na sportowej drodze. Zaraz po przejściu Sachi nie wycenił konkretnie nowości, ale po tym co mówił podczas pracy nad drogą, spodziewana wycena to co najmniej 9a+. Niedługo później, w Okutamie powstaje również Soul Mate, z zasięgowym, trudnym do wyceny cruxem. Autorska wycena to łatwe 9b. W tym samym roku Sachi Amma otwiera jeszcze Rise w rejonie Shirakabe, również za ok. 9a+. Pionowa płyta z małycmi chwytami i crux polegający na dalekim ruchu z mikrokrawądek do podchwytu, zakończony wejściem w drogę Akirameruna za 7c+, to łatwiejsza wersja pierwotnego projektu, który okazał się dla Sachiego zbyt trudny. Soul Mate powtarza w 2023 roku Minyoung Lee.

 

 

Albańskie 9b

Pod koniec 2019 roku, Sébastien Bouin otwiera w Brar, bogaty w tufy projekt Adama Ondry i wycenia go na 9b. Nazwa to The Dream a więcej o drodze dowiedzieć można się z filmu z przejścia.

 

 

9a+

Poniżej zestawienie dróg, dla których zaproponowano wycenę 9a+ (lub 9a+/b), wraz z tymi, dla których zasugerowano obniżenie lub podwyższenie wyceny.

Droga	Trudność	Rejon	Rok otwarcia	Pierwsze przejście
Weiße Rose	9a+?	Schleier Wasserfall (Austria)	1994	Alex Huber
Open Air	9a+?	Schleier Wasserfall (Austria)	1996	Alex Huber
Qui	9a+	Geisterschmiedwand	1996	Stefan Fürst
Orujo	9a+?	Malaga (Hiszpania)	1998	Bernabé Fernández
Mutation	9a+?	Raven Tor (Wielka Brytania)	1998	Steve McClure
Realization (Biographie)	9a+	Céüse (Francja)	2001	Chris Sharma
Iñi Ameriketan	9a+	Baltzola (Hiszpania)	2002	Rikar Otegui
Chilam Balam	9a+/b	Villanueva del Rosario (Hiszpania)	2003	Bernabé Fernández
La Rambla Extension	9a+	Siurana (Hiszpania)	2003	Ramón Julian Puigblanque
Flex Luthor	9a+ (9b?)	Fortress (USA)	2003	Tommy Caldwell
Violent New Breed	9a+	Yorkshire (Wielka Brytania)	2004	John Gaskins
La Novena Enmienda	9a+ (9a?)	Santa Linya (Hiszpania)	2005	Dani Andrada
Es Pontas (Mega Arch)	9a+/b?	Majorka (Hiszpania)	2006	Chris Sharma
Corona	9a+	Frankenjura (Niemcy)	2006	Markus Bock
Ali Hulk Sit Start	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2006	Dani Andrada
Salamandre	9a+/b?	St-Pierre en Faucigny (Francja)	2007	Fred Rouhling
Three Degrees of Separation	9a+	Céüse (Francja)	2007	Chris Sharma
Overshadow	9a+	Malham Cove (Wielka Brytania)	2007	Steve McClure
Ali Hulk Extension	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2007	Dani Andrada
Jaws II	9a+	Rumney (USA)	2007	Vasya Vorotnikov
Perla Východu	9a+?	Holštejn (Czechy)	2007	Adam Ondra
Northern Exposure Extension	9a+	Malham Cove (Wielka Brytania)	2008	Steve McClure
Papichulo	9a+	Oliana (Hiszpania)	2008	Chris Sharma
Directa Open Your Mind L2	9a+	Santa Linya (Hiszpania)	2008	Ramón Julian Puigblanque
Gancho Perfecto	9a-9a+	Margalef (Hiszpania)	2008	Chris Sharma
Empreintes	9a+/b? (9a?)	Haut-Savoye (Francja)	2009	Fred Rouhling
Marina Superstar	9a+/b	Domusnovas (Włochy)	2009	Adam Ondra
Pachamama	9a+	Oliana (Hiszpania)	2009	Chris Sharma
Demencia Senil	9a+	Margalef (Hiszpania)	2009	Chris Sharma
Eternit	9a (9a+?)	Baule (Włochy)	2009	Maurizio Zanolla
Sashidananda	9a+?	Orgon (Francja)	2009	Gérôme Pouvreau
Samfaina	9a (9a+?)	Margalef (Hiszpania)	2010	Chris Sharma
First Ley	9a+	Margalef (Hiszpania)	2010	Chris Sharma
Goldrake	9a+	Cornalba (Włochy)	2010	Adam Ondra
L’étrange Ivresse des Lenteurs	9a+ (9a+/b?)	Céüse (Francja)	2010	Adam Ondra
Aubade Direct	9a+?	Sainte-Victoire (Francja)	2010	Gérôme Pouvreau
Power Inverter	9a+	Oliana (Hiszpania)	2010	Chris Sharma
Finest Pedigree	9a+	Chee Dale (Wielka Brytania)	2010	Steve McClure
Catxasa	9a+	Santa Linya (Hiszpania)	2011	Chris Sharma
Obrint el Sistema	9a+	Santa Ana (Hiszpania)	2011	Adam Ondra
Chaxi	9a+	Oliana (Hiszpania)	2011	Adam Ondra
La Moustache Qui Fâche	9a+	Entraygues (Francja)	2011	Enzo Oddo
La Madone	9a+	Lubéron (Francja)	2011	Gérôme Pouvreau
Perlorodka	9a+ (raczej 9b)	Holštejn (Czechy)	2011	Adam Ondra
Black Block	9a+	Cuenca (Hiszpania)	2011	Luis Alfonso Felix
Nit de Bruixes	9a+	Margalef (Hiszpania)	2012	Iker Pou
Le Reve	9a+?	Arrow Canyon (USA)	2012	Jonathan Siegrist
Mission Impossible	9a+?	Clear Creek Canyon (USA)	2012	Daniel Woods
Jungle Boogie	9a+	Céüse (Francja)	2012	Adam Ondra
Thor's Hammer	9a+ (9a?)	Flatanger (Norwegia)	2012	Adam Ondra
Change P1	9a+ (9a+/b?)	Flatanger (Norwegia)	2012	Adam Ondra
Ace of Spade	9a+	Pop Tire Cave (Utah, USA)	2012	James Litz
Torture Physique Integrale	9a+/b	Gastlosen (Szwajcaria)	2013	Adam Ondra
Batman	9a+	Malham Cove (Wielka Brytania)	2013	Steve McClure
Kangaroo's Limb	9a+	Flatanger (Norwegia)	2013	Adam Ondra
Hell Racer	9a+	Hell (Norwegia)	2013	Adam Ondra
Red Ram	9a+	Montserrat (Hiszpania)	2013	Ramón Julian Puigblanque
Wheelchair	9a+	Grampians (Australia)	2013	Alex Megos
Selecció Anal	9a+ (9a/+?)	Santa Linya (Hiszpania)	2013	Ramón Julian Puigblanque
Mejorando Imagen	9a+? (9b?)	Margalef (Hiszpania)	2013	Ramón Julian Puigblanque
Becoming	9a+	Frankenjura (Niemcy)	2014	Markus Bock
Geocache	9a+? (9a?)	Frankenjura (Niemcy)	2014	Alex Megos
Following the Leader	9a+ (9a+/b?)	Cuence (Hiszpania)	2014	Pablo Barbero
Supernova	9a+/b	Frankenjura (Niemcy)	2015	Alex Megos
Big Man	9a+	Fraguel (Hiszpania)	2015	Iker Pou
Kmira	9a+	Pic Saint Loup (Francja)	2015	Sebastian Bouin
Deep Spot	9a+	La Balme (Francja)	2015	Mathieu Bouyoud
Massacrate	9a+	Golobove Pečine (Słowenia)	2015	Jernej Kruder
Outro	9a+?	Achleiten (Austria)	2015	Roland Hemetzberger
Light und Schatten	9a+?	Telli (Szwajcaria)	2015	Stephan Schibli
Companion of Change	9a+	Zillertal (Austria)	2015	Jakob Schobert
Meiose	9a+ lub 9a	Charmey (Szwajcaria)	2015	Pirmin Bertle
Joe Mama	9a+	Oliana (Hiszpania)	2016	Klemen Bečan
Vicious Circle	9a+/b	Mišja Peč (Słowenia)	2016	Adam Ondra
Super Crackinette	9a+	St. Leger (Francja)	2016	Alex Megos
Ultimatum	9a+	Arco (Włochy)	2016	Stefano Ghisolfi
Stal Mielec	9a+?	Dolina Kluczwody (Polska)	2016	Piotr Schab
Alasha	9a+/b? (9a)	Majorka (Hiszpania)	2016	Chris Sharma
Maya	9a+	Margalef (Hiszpania)	2016	Ramón Julian Puigblanque
Bone Tomahawk	9a+?	Fynn Cave (USA)	2016	Joe Kinder
Naturalmente	9a+	Camaiore (Włochy)	2017	Adam Ondra
One Punch	9a+/b	Arco (Włochy)	2017	Stefano Ghisolfi
No Pain no Gain	9a+?	Rodellar (Hiszpania)	2017	Daniel Fuertes
Clash of the Titans	9a+ (9b?)	Götterwandl (Austria)	2017	Alex Megos
Hyper Finale	9a+	Rawyl (Szwajcaria)	2017	Adam Ondra
De Batre Mon Coeur S’est Arrêté	9a+ (9a/+?)	Rodellar (Hiszpania)	2017	Dani Andrada
Sweet Neuf	9a+?	Pierrot Beach (Francja)	2017	Anak Verhoeven
Thor's Hammer II	9a+	Flatanger (Norwegia)	2017	Adam Ondra
Le Vent Nous Portera	9a+?	Socaire (Chile)	2017	Pirmin Bertle
Maturity	9a+	Gozen Rock (Japonia)	2017	Sachi Amma
Me I Eat Dust	9a+	nieznany rejon Teksas, USA	2017	Cody Roth
La Cène du Lézard	9a+	Jansegg (Szwajcaria)	2017	Pirmin Bertle
La Castagne	9a+ (9a/+?)	St. Leger (Francja)	2018	Adam Ondra
Underground Dreaming	9a+	Arco (Włochy)	2018	Adam Ondra
Jamais Deux Sans Toit	9a+?	Mollans (Francja)	2018	Daniel Jung
ERProject	9a+?	Gozen (Japonia)	2018	Sachi Amma
Stone Butterfly	9a+	Băile Herculane (Rumunia)	2018	Adam Ondra
Focus Pocus	9a+?	Jansegg (Szwajcaria)	2018	Pirmin Bertle
Ali Hulk Extension Total	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2018	Piotr Schab
Sacrifice	9a+	Echo Canyon (Kanada)	2018	Adam Ondra
Panorama	9a+?	Patones (Hiszpania)	2018	Jorge Diaz-Rullo
High Line	9a+	Tijesno Canyon (Bośnia i Hercegowina)	2018	Adam Ondra
Circo Ibérico	9a+?	Cuence (Hiszpania)	2018	Jorge Diaz-Rullo
Czech Trip	9a+	Mavrovo (Macedonia)	2018	Adam Ondra
Rise	9a+	Shirakabe (Japonia)	2018	Sachi Amma
Energia Cosmica	9a+	Bilico (Włochy)	2018	Alessandro Zeni
Dugi Rat	9a+	Vrulja (Chorwacja)	2018	Jernej Kruder
Valhalla	9a+	Getu (Chiny)	2019	Edu Marin
All You Can Eat	9a+	Potosi Mountain (USA)	2019	Jonathan Siegrist
Fin de Ali Hulk extension sit start	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2019	Jorge Diaz-Rullo
Viaje Morfo	9a+ (8c?)	Tárbena (Hiszpania)	2019	Jonathan Guadalcázar
Le Poisson Pilote	9a+	Orgon (Francja)	2019	Loïc Zehani
Apocalipsis de la Gioconda	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2019	Jonatan Flor
Patanics	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2019	Jorge Díaz-Rullo
Seta Ibérica	9a+	Cuenca (Hiszpania)	2019	Jorge Diaz-Rullo
Ataxia Extension	9a+	Crevillente (Hiszpania)	2019	Jonathan Guadalcázar
The Clinic	9a+	Shangfang (Chiny)	2019	Edu Marin
Beyond	9a+ (pierwotnie mniej, ale urwał się jeden z kluczowych chwytów)	Pic Saint Loup (Francja)	2019	Seb Bouin
Ataxia Extension	9a+/b albo 9b	Crevillente (Hiszpania)	2019	Jonathan Guadalcázar
Beginning	pierwotnie 9a/+ (patentem Ondy z kneepadami 9a), po obrywie w 2021 9a+	Arco (Włochy)	2020	Stefano Ghisolfi
One Hundred Proof	9a+ (9a?)	Potosi Mountain (USA)	2020	Jonathan Siegrist
La Catedral de los Narcos	9a+ lub 9a/+	Murcia (Hiszpania)	2020	José Luis Palao
Bohemian Rhapsody	9a+	Roviště (Czechy)	2020	Adam Ondra
Mona Lisa Integral	9a+ (9a/+?)	Rodellar (Hiszpania)	2020	José Luis Palao
The Bow	9a+	Padaro (Arco, Włochy)	2020	Stefano Ghisolfi
Las Meninas R2	9a+/b	Rodellar (Hiszpania)	2020	Jorge Diaz-Rullo
Sahara	9a+	Gargantua (Francja)	2020	Loïc Zehani
Nu World	9a+	5G Wall (Las Vegas, USA)	2020	Jonathan Siegrist
Empath	9a+ (9a?)	Tahoe, USA	2020	Carlo Traversi
Demon	9a+/b	Orgon (Francja)	2020	Loïc Zehani
Smile of Jokonda Total Extension	9a+	Grota Turecka (Bakczysaraj, Krym)	2020	Siergiej Szaferow
Neuron	9a+	Achleiten (Austria)	2020	Roland Hemetzberger
Full Metal Brisket	9a+	New River Gorge (Wirginia, USA)	2020	Jonathan Siegrist
Gran Guggenheim	9a+	Majorka (Hiszpania)	2021	Iker Pou
Les Gardes Fous	9a+	Saint Guilhem le Désert (Francja)	2021	Seb Bouin
Les Affranchis	9a+/b	Orgon (Francja)	2021	Loïc Zehani
Chiroptera	9a+	Súľov (Słowacja)	2021	Michal Mikušínec
Terapia d'urto	9a+	Padaro (Arco, Włochy)	2021	Stefano Ghisolfi
Les Colos Travlo	9a+	Orgon (Francja)	2021	Loïc Zehani
Guggen-Hell	9a+/b	Majorka (Hiszpania)	2021	Iker Pou
Et pour quelques dégaines de plus	9a+	St. Leger (Francja)	2021	Alex Megos
Malleus Maleficarum	9a+	Cuence (Hiszpania)	2021	Alex Garriga
Lider Negra	9a+	Cuence (Hiszpania)	2021	Alex Garriga
Líder Ibérico	9a+	Cuence (Hiszpania)	2021	Alex Garriga
Picacho Incredíble Total	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2021	Jonatan Flor
Brandenburg Gate	9a+	Raven Tor (Wielka Brytania)	2021	William Bosi
Little Fish	9a+	Orgon (Francja)	2021	Loïc Zehani
Anesthésie	9a+	Fétid Beach (Francja)	2021	Loïc Zehani
Mohito Light	9a+	Guamka (Rosja)	2021	Siergiej Szaferow
Zeleputza	9a+	La Leze (Hiszpania)	2021	Jonatan Flor
Team Frisouille	9a+	La Balme (Francja)	2021	Mathieu Bouyoud
Kinder Cakes	9a+	Rifle (USA)	2021	Joe Kinder
Molekuly	9a+	Moravský Kras (Czechy)	2021	Adam Ondra
Kout Pikle	9a+	Moravský Kras (Czechy)	2021	Adam Ondra
Trofeo Dell'Adriatico	9a+	Arco (Włochy)	2022	Gabriele Moroni
Close Encounters	9a+	La Madres (Nevada, USA)	2022	Jonathan Siegrist
Bombardino	9a+/b (9a+? 9a/+?)	Arco (Włochy)	2022	Adam Ondra
Myr	9a+	Saint-Guilhem (Francja)	2022	Seb Bouin
Carlota la Colombiana	9a+	Margalef (Hiszpania)	2022	Jorge Díaz-Rullo
Mamajama	9a+	nieujawniony rejon w Stanach Zjednoczonych	2022	Joe Kinder
The Journey	9a+ (9a/+?)	Margalef (Hiszpania)	2022	Tom Bolger
Carlota's Journey	9a+	Margalef (Hiszpania)	2022	Alex Megos
Free at Last	9a+	Dumbarton (Szkocja)	2022	William Bosi
Picasso	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2022	Jonatan Flor
Excelsior	9a+	Foz de Zafrané (Hiszpania)	2022	Daniel Fuertes
Hard Twisted	9a+	Wolf Point (Wyoming, USA)	2022	BJ Tilden
Pink Patatas	9a+	Margalef (Hiszpania)	2022	Alex Megos
Chan Chan Bastards/Journey in Colombia	9a+/b	Margalef (Hiszpania)	2022	Alex Megos
Meltdown Direct	9a+	Twll Mawr (Walia)	2022	Franco Cookson
Chicken Deluxe	9a+ (8c+)	Saint Antonin Noble Val (Francja)	2022 (2002)	Lucien Martinez (Éric Siguier)
Rei de Bering	9a+/b	Meio Mango (Portugalia)	2023	Seb Bouin
La Diagonale des Fous	9a+	Spot Sud-Est (Francja)	2023	Loïc Zehani
Hump of Trouble	9a+	Blue Mountains (Australia)	2023	Tom O’Halloran
Hartkäse	9a+	Nowra (Australia)	2023	Ryan Sklenica
Back to the Future	9a+ (9a/+?)	Mt Potosi (Nevada, USA)	2023	Jonathan Siegrist
N-Rem	9a+	Rodellar (Hiszpania)	2023	Jonatan Flor
Kaboul	9a+	Orgon (Francja)	2023	Loïc Zehani
At Home Cornus	9a+	Vercors (Francja)	2023	Cédric Lachat
Jamming Destruction	9a+/b	Saint Auban (Francja)	2023	Seb Bouin
Auto Retrato	9a+	Serra do Cipó (Brazylia)	2023	Felipe Camargo
Martial Law	9a+	Robbers Roost (Nevada, USA)	2023	Cameron Hörst
Tsuki no Kitsune	9a+	Chanac (Francja)	2023	Loïc Zehani
La Guerre des Wolfs	9a+	La Verrière (Francja)	2023	Mattéo Soulé
X Integral	9a+	Gottreux (Szwajcaria)	2023	Dylan Chuat
Fantazija	9a+	Ter (Słowenia)	2023	Adam Ondra
The Dewin Stone	9a+	Twll Mawr (Walia)	2023	Franco Cookson
Chicken Nose	9a+	Isenfluh (Szwajcaria)	2023	Adam Ondra
Wind Up Bird	9a+? 9b?	Rifle (Kolorado, Stany Zjednoczone)	2023	Jon Cardwell
El Maquinista	9a+/b	Montanejos (Hiszpania)	2023	Adam Ondra
Black Pearl	9a+?	Majorka (Hiszpania)	2023	Chris Sharma
Okachi	9a+	Montanejos (Hiszpania)	2023	Jonatan Flor
Death of Villains	9a+	Hurricave (Utah, USA)	2024	Kai Lightner

Pozostałe hiszpańskie ekstremy

Mimo dużej ilości trudnych hiszpańskich linii opisanych we wcześniejszych częściach artykułu, o wielu innych trzeba jeszcze wspomnieć. W 2006 roku Chris Sharma otwiera widowiskową drogę Es Pontas na Majorce. Droga znajduje się na łuku skalnym nad wodą, dzięki czemu względnie bezpiecznie można podejmować próby jej przejścia bez asekuracji. Jest to popularny ostatnimi czasy rodzaj wspinaczki, zwany Deep Water Solo (DWS). Po 10ciu metrach drogi czeka 2wu metrowy strzał, który Sharma określił mianem najtrudniejszego, jaki do tamtej pory wykonał. Film z przejścia dostępny po kliknięciu w link, a ilość wysiłku jakie w nie włożył, w pierwszej połowie filmu King Lines, dostępnego na platformie RedbullTV.

 

 

Powyżej czeka jeszcze bardziej wymagający, 12to metrowy odcinek. Wycena kształtuje się mniej więcej na poziomie 9a+/b, chociaż ani autor, ani Jernej Kruder, któremu w 2016 roku udało się powtórzyć tą wyjątkową linię (film z przejścia), nie podają konkretnej wyceny. Jak powiedział w wywiadzie dla ukclimbing jedyny do tej pory powtarzający, droga jest jedną z najtrudniejszych na świecie i wymaga wielu specyficznych umiejętności, którym sprosta prawdopodobnie niewielu wspinaczy, nawet z pośród tych, którzy odnajdują się w takich stopniach trudności. Poza wymagającym monostrzałem, dochodzi aspekt psychiczny związany z tym, że kolejną próbę można podjąć dopiero po wyschnięciu i to zawsze od dołu, bez możłiwości dogrania patentów po odpadnięciu. Jernej wyraża równocześnie szacunek dla Chrisa, który wykonał ok. 100 prób monostrzału nie wiedząc nawet czy pozostała część drogi jest możliwa do przejścia. Razem z Jernejem Kruderem nad drogą pracował Jan Hojer, który pokonał linię dopiero 2 lata później. Hojer w wywiadzie wspomina o trudnościach w wycenie drogi – przez specyficzne trudności związane z próbami jej przejścia, możliwe, że z liną poczułby trudności 9a. Mogłoby stanąć na 9a+, tak jak wydaje się że nie wprost sugerują jej pozostali zdobywcy, ale tak jak i oni, nie jest w stanie określić dokładnie wyceny. Co ciekawe wszyscy trzej mają na koncie drogi o wycenie co najmniej 9a i buldery za 8C, co według Hojera jest kluczowe, ponieważ do pokonania linii trzeba być zarazem bardzo dobrym bulderowcem jak i bardzo dobrym wspinaczem sportowym. Kolejen powtórzenie pada w październiku 2021 roku za sprawą Jakoba Shoberta. Trailer filmu King Lines, na którym zobaczyć można wspomniany monostrzał po kliknięciu w link.

 

 

Również na Majorce i również w stylu Deep Water Solo, Chris Sharma otwiera w 2016 roku Alashę. Jej trudność określił jako porównywalną do Es Pontas, mimo tego że obie linie posiadają różny charakter. Kluczowa, bulderowa sekwencja (ok. 8B) Alashy, znajduje się na 18tym metrze i jest mocno techniczna, na dodatek na bardzo słabych stopniach. W drugiej połowie 2021 roku, Alasha otrzymuje pierwsze powtórzenie za sprawą Jakoba Schoberta. Same trudności fizyczne jego zdaniem sięgają stopnia 8c+, ale dodając aspekt psychiczny zasugerował wycenę 9a. Jego zmagania na obu wielkich liniach DWS, zobaczy można na filmie po kliknięciu w link.

Na Majorce znajduje się więcej ekstremalnie trudnych dróg. Iker Pou wycenia na 9a+ otwartą przez siebie w 2015 roku linię o nazwie Big Man w rejonie Fraguel. Iker komplementuje drogę, jako jedną z najładniejszych po jakich się wspinał, a jej charakter zobaczyć można na filmie. Na początku 2021 roku proponuje kolejne 9a+ – Gran Guggenheim, łączące Guggenheim oraz Gran Lubre. To było w luty a już w marcu powstaje Guggen-Hell, czyli Gran Guggenheim z trudniejszą końcówką – w sumie ok. 100 ruchów, w charakterystycznym dla grot dachu. Proponowana wycena to 9a+/b, a drogę w całej okazałości ukazuje film z przejścia.

 

 

W 2011 roku w rejonie Santa Ana (w Katalonii), Adam Ondra otwiera projekt Daniego Andrady, stanowiący przedłużenie 30to metrowej drogi za 8c+, po której następuje dość trudny bulder. Całość Ondra wycenił na dolną granicę 9a+ i nazwał Obrint el Sistema. W tym samym roku Luis Alfonso Felix otworzył w Cuenca Black Block i również zaproponował stopień 9a+. Black Block to wytrzymałościowy i palczasty odcinek za ok. 8c/c+, po którym następuje bulder za ok. 8A/A+.

 

 

W 2013 roku w rejonie Montserrat (niedaleko Barcelony) Ramón Julian Puigblanque otwiera stary projekt. Sam rejon jest bardzo znany m.in. z tego, że znajduje się w nim ponad 3500 dróg wspinaczkowych. Wytrzymałościowa, palczasta nowość nosi nazwę Red Ram a propozycja jej wyceny to 9a+. Pierwsze powtórzenie pada dopiero w 2022 roku, za sprawą Alexa Megosa.

 

 

Rok później za sprawą Pablo Barbero, w Cuence powstaje Following the Leader o zweryfikowanej już wycenie 9a+. Following the Leader to przewieszona, 30to metrowa linia, którą w 2015 roku powtórzył Ramón Julian Puigblanque. W 2019 roku drogę powtarza jeszcze Jorge Díaz-Rullo i z powodu ukruszenia kilku krawądek sugeruje podniesienie wyceny do 9a+/b. W pierwszej połowie 2021 roku drogę odhacza Alex Garriga.

 

 

W Cuence, w 2019 roku powstało kolejne 9a+ – Seta Ibérica, za sprawą Jorge Díaza-Rullo. Stanowi połączenie trudności La Seta Negra (8c/c+) i wytrzymałościowego odcinka Circo Ibérico (9a/a+). W drugiej połowie 2020 roku drogę powtarza Alex Garriga a w 2022 roku Jonatan Flor sugerując, że jeżeli 9a+ to łatwe. Po powtórzeniu najtrudniejszych linii w rejonie, Alex Garriga w 2021 roku otwiera dwie propozycję – Malleus Maleficarum oraz Líder Negra, dla obu sugerując wycenę 9a+. Pierwsza startuje odcinkiem za 7c+, przechodzącym w trudny bulder. Potem dach z dalekimi ruchami i pionowa, wytrzymałościowa końcówka. W sumie 30-35 metrów wspinania, które kosztowało autora najwięcej ze wszystkich dróg jakie do tej pory robił. Druga, to kombinacja wspomnianej już Following the Leader oraz La Setra Negra (8c+). W pierwszej połowie 2021 roku, Alex Garriga otwiera kombinację Líder Ibérico, łączące najtrudniejsze odcinki Following the Leader (9a+) oraz Circo Ibérico (9a/+). Autorska wycena to 9a+/b. Malleus Maleficarum w pierwszej połowie 2022 roku powtarza Jonatan Flor, wypowiadając się bardzo pozytywnie o jej urodzie.

 

 

Jeszcze w 2014 roku, Adam Ondra powtarza Iñi Ameriketan w znanej grocie Baltzola (w kraju Basków). Drogą zainteresował się po przejściu Il Domani (9a) w stylu OS, która posiada wspólny start z Iñi Ameriketan. Ondra spodziewał się szybkiego przejścia. Zamiast tego droga kosztowała go 2 dni, co skończyło się propozycją podniesienia wyceny do 9a+. Iñi Ameriketan w 2002 roku otworzył Rikar Otegui. Droga składa się z wytrzymałościowego odcinka w okolicach 8b+, po którym następuje NHR, dwa mocne i zasięgowe ruchy oraz bulder za ok. 7C+/8A. Druga część drogi jest już łatwiejsza. Drogę powtórzyli równierz Patxi Usobiaga (w 2003 roku) oraz Iban Larrión (w 2016).

 

 

W 2018 roku Jorge Diaz-Rullo sugeruje wycenę 9a/a+ lub 9a+ dla dwóch swoich linii – Panoramy i Circo Ibérico. Pierwsza z nich znajduje się w rejonie Patones i liczy 25 metrów siłowo-wytrzymałościowego, trikowego wspinania w skale podobnej z wyglądu do tej, którą biegnie Pan Aroma w Dolomitach. Druga to propozycja rejonu Cuenca, której poświęcił 10 dni prób. Do porównania trudności, w stopniu 9a+, miał na koncie w momencie otwierania ww. linii tylko Ali Hulk Extension. Circo Ibérico powtarza w lurtym 2020 roku Jonatan Flor i potwierdza wycenę, ale kilka miesięcy później, Alex Garriga po drugim powtórzeniu sugeruje już jej obniżenie do 9a/+.

W 2019 roku w Hiszpanii powstają dwie linie o sugerowanej autorskiej wycenie 9a+ – Viaje Morfo oraz Ataxia Extension, obie za sprawą Jonathana Guadalcázara w prowincji Alicante. Viaje Morfo znajduje się w rejonie Tárbena i łączy linie Metamorfosis (9a) oraz Viaje Astral (9a) w ciąg siłowych, parametrycznych ruchów. Viaje Morfo powtarza na początku 2020 roku Jonatan Flor i sugeruje obniżenie wyceny do 8c! Ataxia Extension natomiast, to przedłużenie drogi Ataxia (9a) w rejonie Crevillente. Pod koniec 2019 roku, Jonathan Guadalcázar utrudnia jeszcze bardziej Ataxię, łącząc w sumie 8 dróg. Kombinacja z mocnym, buldrowym początkiem, licząca 45 metrów, które zasługuje wg. niego na 9a+/b albo 9b, nazwał Ataxia Hiperextension.

W pierwszej połowie 2020 roku, José Luis Palao otwiera w El Sentuario (Murcia) kombinację kilku dróg i wycenił na 9a/a+ lub 9a+ (która to wycena pojawia się na przykład w newsie na portalu 8a.nu). Nowość nosi nazwę La Catedral de los Narcos. W drugiej połowie 2021 roku, Joantan Flor proponuje 9a+ dla kolejnej drogi, tym razem w rejonie La Leze. Mowa o Zeleputza, która łączy drogi Celedón Txiki (8c+/9a) i Harroputza (9a). Autor opisuje drogę jako czystą wytrzymałość siłową i zapowiada pracę nad kolejnymi projektami, których jest jeszcze na tej ścianie pełno. Niedługo po otwarciu linii, zyskała powtórzenie za sprawą Alexa Garrigi, który określił ją mianem jednej z najlepszych dróg jakie robił. W drugiej połowie 2022 roku, Zeleputzeę powtarza Gorka Karapeto.

Również w drugiej połowie 2022 roku, ale nieco wcześniej, Daniel Fuertes otwiera Excelsior w rejonie Foz de Zafrané. Proponowana wycena to 9a+.

 

 

W listopadzie 2023 roku, w rejonie Montanejos, Adam Ondra otwiera 20to letni projekt Pedra Ponsa – nowe 9a+/b – El Maquinista. O linii wiadomo na razie tyle, że z początku myślał  żejest niemożliwa do przejścia, i że z pewnością jest niesamowita. Również w listopadzie Sharma otwiera kolejny niesamowity DWS na Majorce – Black Pearl, której trudności mogą sięgać stopnia 9a+.

 

 

Miesiąc później, Jonatan Flor odhacza w innym sektorze (Cova Negra) tego samego rejonu (Montanejos) linię, która kosztowała go sporo wysiłku. Nowość, która zyskała autorską wycenę 9a+, nazwał Okachi.

 

 

Portugalia

Na początku 2023 roku, w rejonie Meio Mango (półwysep Setúbal), Seb Bouin otworzył najtrudniejszą drogę w kraju –  Mar de Bering, którą wycenił na 9a/+. Drogi w rejonie są piękne i startują praktycznie z samego oceanu. Niedługo póniej, do niesamowitej linii po wyjątkowych chwytach, Seb dodał trudniejszy start. Powstała w ten sposób kolejna „King Line” – Rei de Bering, o autoskiej wycenie 9a+/b. Trudniejszy start, dodaje dość spory wytrzymałościowy odcinek, biegnący z dna jaskini do połączenia z Mar de Bering, przez co cruxa drogi trzeba przejść na zmęczeniu…

 

 

Chile

Pirmin Bertle, kontrowersyjny przez wygórowane propozycje otwieranych przez siebie dróg i bulderów, otworzył w październiku 2017 roku w Chile pierwsze 9a+ Ameryki Południowej. Mowa o Le Vent Nous Portera w Socaire na płaskowyżu Altiplano 3600 m n.p.m.

 

 

Brazylia

Na początku września 2023 roku, Felipe Camargo po długich zmaganiach z różnymi przeciwnościami, przechodzi w końcu pierwsze potencjalne 9a+ w Brazyli – Auto Retrato. Droga znajduje się Serra do Cipó, a poddała się w trzeciej próbie dnia, przed 9 rano. Brazylijczyk próbował wstawek o różnych porach, w tym o północy z wentylatorem wiszącym na linie obok – tak niekorzystne warunki do wspinaczki były w tym sezonie. Po opadach eszczu w nocy było zbyt wilgotno, dlatego zmienił strategię i w końcu udało się otworzyć Auto Retrato nad ranem.

 

Polska

W 2005 roku w Jaskini Mamutowej w Dolinie Kluczwody (Jura Południowa), Bogdan Rokosz połączył Mechanikę Skręta Cienkiego, Czekając na Godoffa oraz Las Vegas Parano, czyli 3 drogi za VI.6. Powstała w ten sposób Stal Mielec o wycenie VI.7+. W 2012 roku z jaskini zostały usunięte sztuczne chwyty, co znacznie zwiększyło trudność wielu dróg. Stal Mielec pozostała przez kilka lat bez prowadzenia, jako potencjalnie najtrudniejsza droga w Polsce. W maju 2016 roku, do łańcucha wpiął się jako pierwszy Piotr Schab, proponując VI.8/8+. We wrześniu 2017 roku Stal Mielec pokonuje również Mateusz Haładaj, który z kolei proponuje wycenę VI.8+. Wg. Mateusza w skali francuskiej droga ma jednak 9a/a+. Problemy z porównaniem polskiej skali z francuską, to typowy problem w przypadku wyższych stopni trudności, zwłaszcza przez nieco odmienny charakter polskich dróg względem tych „westowych”. Dodatkowo problemem w adekwatnych wycenach dróg w Jaskini Mamutowej jest fakt, że te najtrudniejsze to kombinacje, a znając dobrze drogi, które się na nie składają, ciężko poczuć odpowiednią trudność. Potwierdziła to wizyta Adama Ondry w Jaskini Mamutowej, któremu wyceny tamtejszych dróg wydały się bardzo solidne. Stal Mielec może być więc pierwszą polską 9a+. Wracają do charakteru drogi, Mateusz Haładaj opisuje jej przebieg w następujący sposób:

„Po 'obrywie’ Stal to linia forsująca największe trudności w jaskini. Jedni mówią, że to kombinacja, inni że to jedyna linia w grocie, a reszta to tylko kombinacje. Tak czy inaczej to najprawdopodobniej moja czwarta najtrudniejsza droga. Ciągowe 8c doprowadza do dobrego resta w dachu, skąd należy precyzyjnie wejść w dwuruchowy boulder za 8A FB, na deser zostaje koordynacyjny bald – w sumie około 60 ruchów w stromym terenie, które są w stanie skutecznie zmęczyć całe ciało.”

Warto przeczytać również ciekawy wywiad z autorem drogi, na stronach portalu wspinanie.pl.

W 2018 roku, Stal Mielec prowadzi również Adam Mach i skłania się ku wycenie VI.8+.

 

 

Austria i 9b + kilka 9a+

Jak już zostało wspomniane na początku artykułu, w 1996 roku Alex Huber otwiera w Schleier Wasserfall Open Air i proponuję wycenę 9a. 55cio metrowa droga składa się z 25-cio metrowego odcinka za ok. 8a+, po którym można siąść na półce po czym wbić w 15sto metrowy dach, również za ok. 8a+. Po nim następuję bulder za ok. 7B, klama i bulder za 8A+, a następnie stosunkowo łatwe wspinanie do topu. W 2008 roku Adam Ondra dokonuje pierwszego, i do tej pory jedynego powtórzenia Open Air. Wg. Ondry Open Air zasługuje na wyższą wycenę, stąd przyjęło się, że ma 9a+. Wcześniej Ondra powtórzył inną drogę Hubera w tym samym rejonie, Weiße Rose wycenioną na 9a i zasugerował, że również ona może zasługiwać na 9a+. W pierwszej połowie 2020 roku linia pada również łupem Jakoba Schoberta (co można zobaczyć pod koniec filmu dostępnego po kliknięciu w link), a w 2023 roku Michaela Piccolruaza, który co prawda znalazł łatwiejszy patent na kluczowe miejsce i używał nakolanników, ale mimo tego droga zasługuje wg. niego na 9a. Trzecią austriacką linią, która doczekała się podniesienia wyceny, jest Qui (otwarta w 1996 roku w rejonie Geisterschmiedwand przez Stefana Fürsta), którą Ondra powtórzył w 2019 roku sugerując 9a+. Qui to połaczenie Wagnis Orange (8c) oraz 10 metrowego bulderu, który trzymał Ondrę przez 10 lat… Mimo tego, że poza serią prób zakończonych sukcesem, nie poświęcił drodze więcej niż 1 dzień w roku, fakt że zajęła mu tak długo sugeruje odpowiednio wysokie trudności :) W 2020 roku Qui powtarza Roland Hemetzberger, w 2022 Alfons Dornauer, a w 2023 Jakob Schobert, ugruntowując zaproponowaną przez Ondrę wycenę.

 

 

Stopień 9a+ został zaproponowany w Autrii także dla Der Lange Atem w Höllentalu, otwartej w 2009 roku przez Artura Kubistę. Drogę można podzielić na dwa odcinki przedzielone półką, na której można restować do woli. Pierwsza partia to trudne 8c+ z siłowymi przechwytami, częściowo w dachu. Druga partia, również nie łatwa, to techniczne wspinanie po małych chwytach. Adam Ondra, który powtórzył drogę w 2013 roku uważa, że ma ona nie więcej niż 9a. W 2018 roku, drogę o ugruntowanej już wycenie 9a, pokonuje również Łukasz Dudek.

 

 

Kolejna 9a+, która nie posiada jeszcze zweryfikowanej wyceny, to projekt Stefana Fürsta sprzed 20 lat w rejonie Achleiten, otwarty pod koniec 2015 roku przez Niemca Rolanda Hemetzbergera. Droga o nazwie Outro liczy ponad 30 metrów a dla Rolanda Hemetzbergera jest najtrudniejszą w dorobku. Na swoim koncie ma jeszcze tuzin dróg za 8c+ oraz kilka za 9a.

 

 

Również pod koniec 2015 roku, wymagającą linię otwiera Jakob Schobert w Zillertalu. Mowa o Companion of Change, którą wycenił na 9a, może 9a+. Na 9a+ postawił zdecydowanie Alex Megos, który powtórzył linię dwa lata później, w czerwcu 2017 roku. W tym samym miesiącu, w rejonie Götterwandl (Nassereith), Megos otwiera Clash of the Titans o autorskiej wycenie 9a+. Droga składa się z odcinka za 8b+/c, który doprowadza do słabego miejsca odpoczynkowego, po którym następuje kluczowa sekwencja – 10 ruchów za ok. 8A+ po małych chwytach. W 2023 roku Jakob Schobert powtarza linię, proponując podniesienie wyceny do 9b (film). Takiego samego zdania jest Stefano Ghisolfi, który co prawda jeszcze nie przeszedł drogi, ale mimo to uważa że jest na pewno trudniejsza niż 9a+. Jakob próbował linię już 5 lat temu i zawsze wydawała mu się trudniejsza od 9a+ i 9b, które robił.

 

 

Pod koniec 2020 roku w Achleiten, za sprawą Rolanda Hemetzbergera powstaje jeszcze jedna droga o potencjalnej wycenie 9a+ – Neuron. Biegnie najbardziej przewieszoną ścianą rejonu. Zaczyna się solidnym 8c+, po czym po dobrym reście łączy się z drogą The Void (9a). Neuron to projekt Stefana Fürsta sprzed ok. 25 lat, zresztą tak jak wspomniane wyżej Outro.

Na początku 2024 roku, Jakob Schubert otwiera trikowy, mocno przewieszony i monco wytrzymałościowy projekt (film) w sektorze Little Flatanger, w Zillertalu. Siłowe 8c+, nietypowy rest, potem odcinek za 9a+ z niesamowitym bulderem za 8B i na koniec bulderowy odcinek za 7c+. Perełka o nazwie The Flame, warta wg. autora mocne 9b.

 

 

Rumunia

W połowie 2018 roku, w Băile Herculane, Ondra otwiera Stone Butterfly. Jest to siłowy projekt po krawądkach i ściskach, na który składa się dojście za 8c+, po którym czeka bulderowy crux za ok. 8A. Propozycja wyceny to 9a+ a najtrudniejszą linię niesamowitego sektora Vanturatoarea, i całej Rumunii, zobaczyć można na filmie. Stone Butterfly zyskuje powtózenie w pierwszym kwartale 2024 roku, za sprawą Morisa Welta.

 

 

Bośnia i Hercegowina

Nieco później, pod koniec 2018 roku w kanionie Tijesno, za sprawą Adama Ondry powstaje High Line z propozycją wyceny 9a+ lub 9a+/b. Droga, którą autor opisuje jako jedno ze swoich najlepszych pierwszych przejść, to ciąg trudności od początku do końca, zaczynając po dziurkach w lekkim przewieszeniu, z cruxem w pionowym środku drogi i technnicznymi ruchami do samego końca.

 

 

Macedonia

W 2014 roku, w ogromnej jaskini wapiennego kanionu Mavrovo, Klemen Bečan zostawił niezrealizowany, 50cio metrowy projekt. W 2018 roku Adam Ondra pokonuje i bardzo chwali tą niesamowitą linię po tufach. Powstaje Macedonian Trip o wycenie 9a. Po dodaniu przez Ondrę trudniejszej końcówki, światło dzienne ujrzała Czech Trip, najtrudniejsza droga w kraju, z propozycją wyceny 9a+ lub nawet 9a+/b. Czech Trip i opisaną powyżej High Line, zobaczyć można na filmie uwieczniającym wizytę Adama Ondry na Bałkanach.

 

 

Chorwacja

Pod koniec 2018 roku, w niewielkim nadmorskim rejonie Vrulja niedaleko Splitu, Jernej Kruder otworzył drogę Dugi Rat. Zaproponował 9a+, co oznaczałoby najtrudniejszą drogę w Chorwacji. Charakter linii i rejonu zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link.

 

 

W chorwackiej grocie Vranjača (niedaleko popularnej Paklenicy), Adam Ondra otwiera w drugiej połowie 2023 roku B je to!, linię która startuje jak otworzone przez niego podczas ostatniej (kwietniowej) wizyty A je to! (9a/+). Następnie idzie prosto do góry, do bardzo trudnego cruxa i przez łatwiejsze wspinanie doprowadza do kolejnego, zrzucającego cruxa. Film z przejścia po kliknięciu w link.

 

 

Stany Zjednoczone

Oprócz Jumbo Love za 9b i Supreme Jumbo Love za 9b+, w USA znajduje się kilka dróg z najwyższego zakresu wspinaczkowych trudności. Niektóre z nich zostały zweryfikowane powtórzeniami. Flex Luthor to linia z 2003 roku, otwarta przez Tommy’ego Caldwella w Fortress (Kolorado). Fortress to trudno dostępny, wysoko położony rejon znany m.in. z drogi Kryptonite (9a, również autorstwa Caldwella) oraz afery z nią związanej, o której warto poczytać po kliknięciu w link. Caldwell uważa, że Flex Luthor to linia zdecydowanie trudniejsza niż Kryptonite i zasługuje na 9a+. Jest to pierwsza tak trudna droga w USA. Matty Hong, który pokonał linię w drugiej połowie 2021 roku, odczuł nawet większe trudności i zasugerował wycenę 9b (ciekawa, filmowa historia, po kliknięciu w link). Gdyby wycena została potwierdzona, byłaby to pierwsza 9b na świecie. Niedługo potem drogę powtarza Carlo Traversi i nie mając pojęcia jaką zaproponować wycenę, podtrzymał sugestię Matty’ego. Jednak powtórzenie Jonathana Siegrista (z 2022 roku) poddało pod wątpliwość tak wysoką wycenę (argumenty na filmie). Kolejne powtórzenia padają w 2023 roku za sprawą Nicholasa Milburna (dla którego jest to pierwsza tak trudną droga, dlatego stawia na 9a+) oraz Dana Mirsky’ego (ten z kolei sugeruje 9a). Film o tej cieszącej się co raz większym zainteresowaniem linii, po kliknięciu w link.

 

 

W 2007 roku w Rumney (New Hampshire), Vasya Vorotnikov prowadzi jako pierwszy drogę Jaws po obrywie (otwartą w 1998 roku przez Dave’a Grahama i wycenioną na 8c). Nową wersję Jaws wycenia na 9a+. Droga biegnie sporym przewieszeniem po małych chwytach i stanowi połączenie dwóch bulderowych odcinków – 8A+/B oraz 7C+/8A (pomiędzy nimi znajduje się teren za ok. 7c). Jaws II powtórzył do tej pory Daniel Woods, Mike Foley, Andrew Palmer, Paul Robinson, Alex Megos oraz Tristan Chen. Dobrej jakości film z przejścia zobaczyć można po kliknięciu w link.

 

 

Kolejna droga to Southern Smoke Direct, czyli dodany w 2011 roku przez Adama Taylora trudniejszy wariant startowy do istniejącej 8c+. W 2012 roku Adam Ondra pokonuje drogę flashem (fragment przejścia na filmie po kliknięciu w link) i weryfikuje autorską wycenę (9a+). Według Ondry startowy bulder ma ok. 8A+ a cała droga nie zasługuje na więcej niż 9a. Niezależnie od tego czy droga ma 9a czy 9a+, nikt wcześniej nie pokonał tak trudnej drogi w stylu flash. Southern Smoke Direct posiada co najmniej 4 kolejne powtórzenia, oraz potwierdzenie zaproponowanej przez Ondrę korekty wyceny.

 

 

W 2012 roku w Arrow Canyon (Newada), za sprawą Jonathana Siegrista powstaje Le Reve, dla której spekulowano trudność 9a+, mimo tego że Siegrist unikał podawania tak wysokiej wyceny. Była to pierwsza tak trudna droga w jego dorobku, nie mniej jednak odczuł ją jako zdecydowanie trudniejszą niż Kryptonite (9a). Le Reve to wyczerpująca linia, której górny crux biegnie 45-60cio stopniowym przewieszeniem i wymaga wykonania ponad 20 ruchów bez restu, zakończonych dramatycznym przechwytem w najbardziej przewieszonym miejscu. Najczęściej spotykaną wyceną dla drogi Siegrista, która nie doczekała się jeszcze prawdopodobnie żadnego powtórzenia, jest 9a/+.

 

 

W tym samy roku, Daniel Woods pokonuje projekt znany pod nazwą Mission Impossible w Clear Creek Canyon (Kolorado). Droga biegnie w lekkim przewieszeniu, ze stosunkowo łatwymi ruchami przechodzącymi w 15sto ruchową sekwencję za 8A+, po której następuje dobry rest, odcinek za 7b i 10cio ruchowy bulder za 8A. Próby Woodsa trwały 6-7 dni a sama droga wydała mu się trudniejsza niż Jaws II, która była bardziej w jego stylu. Początkowo nazwał drogę Deathrow, po czym wrócił do nazwy zaproponowanej przez autora projektu. Wycenił ją ostatecznie na 9a, dodając że może to być równie dobrze 9a+.

W 2016 roku we Fynn Cave w Utah, Joe Kinder po 6 latach prób otwiera Bone Tomahawk. Mimo tego, że droga stała się jego obsesją i poświęcił na nią mnóstwo czasu, wycenił linię nieśmiało na 9a/+. W 2018 roku, po dokonaniu pierwszego powtórzenia, Jonathan Siegrist zaproponował pełne 9a+. W 2021 roku drogę powtarza jeszcze Cameron Hörst.

 

 

Również w 2018 roku, pada powtórzenie jednej z amerykańskich ekstremalnych linii, które zaowocowało sugestią podniesienia wyceny do 9a+. Mowa o drodze Ace of Spades w Pop Tire Cave, którą powtórzył Daniel Woods po 6 latach od jej powstania. Wycenę w 2021 roku potwierdził Jonathan Siegrist, a także powtórzył jej trudniejszą wersję – Peruvian Nucktie i zaproponował 9b! (film z przejścia). Ace of Spades powtarza w 2022 roku Ben Hanna.

 

 

W 2019 roku Jonathan Siegrist otwiera kolejną linię o proponowanej wycenie 9a+. W Potosi Mountain w Nevadzie powstaje All You Can Eat, które łączy dwie istniejące 9a (The Eggporkalypse i Bachelor Party). Wymienione linie posiadają preparowane chwyty, ale powstała nowość łączy je nowym terenem o naturalnej rzeźbie. Droga ma charakter mocno wytrzymałosciowo-siłowy.

 

 

W tym samym rejonie, w pierwszej połowie 2020 roku Siegrist otwiera jeszcze jedną drogę, którą wycenia na 9a+ – One Hundred Proof (film z przejścia). Jest to trudniejsza wersja (wyprostowanie startu), otwartej niewiele wcześniej przez niego drogi Smoke Wagon wycenionej na 9a. W 2023 roku, Cameron Hörst i Joe Kinder powtarzają drogę i sugerują obniżenie wyceny do 9a, ze względu na wynalezienie nowych klinów kolanem, których nie stosował autor. W okolicy Las Vegas, w stosunkowo nowym rejonie 5G Wall, powstaje w drugiej połowie 2020 roku kolejna propozycja za najprawdopodobniej 9a+ – Nu World, również za sprawą Jonathana Siegrista. Tydzień później w USA, powstaje za sprawą Carlo Traversi Empath w Tahoe. Linia o proponowanej wycenie 9a+, to lekko przewieszone, 20to metrowe wspinanie w granicie po kaloryferach i oblakach – bardzo bulderowa, bez restów. Krótko po otwarciu drogi, doczekała się powtórzenia przez Jamesa Webba i Daniela Woodsa. Później w 2020 roku do łańcucha wpina się jeszcze Nataniel Coleman. Wszyscy jej pogromcy chwalą jakość skały i ruchów, mówiąc nawet o najlepszym kawałku skały po jakim się wspinali. W 2021 roku padają kolejne powtórzenia za sprawą Keenana Takahashi, Ethana Pringle (sugestia wyceny 9a po przejściu używając „sticky rubber gloves”) i Connora Hersona (który w 2022 roku poprowadził jeszcze Empath na własnej asekuracji).

 

 

Jeszcze w 2020 roku Jonathan Siegrist otwiera Full Metal Brisket, stary projekt w New River Gorge. Droga to ciąg wymagających ruchów z cruxami o narastającej trudności o proponowanej wycenie 9a+. Zyskała powtórzenie na początku 2023 roku, za sprawą Tylera Thompsona (film), a pod koniec tego samego roku za sprawą Jesse Gruppera. W drugiej połowie 2021 roku, Joe Kinder otwiera w jaskini Skull Cave (Rifle) Kinder Cakes o tak samo wysokiej, proponowanej wycenie. W 2022 roku droga otrzymuje pierwsze powtórzenie za sprawą Jonathana Siegrista (film z przejścia).

 

 

Na początku 2022 roku, Jonathan Siegrist otwiera Close Encounters w La Madres (Nevada). Autor wspomina o unikalnych i siłowych ruchach, szerokim zacięciu, przewieszeniu do 45 stopni oraz 20tu metrach wspinania. Proponowana wycena: 9a+.

 

 

Dalej w 2022 roku, w nieujawnionym rejonie, powstaje za sprawą Joe Kindera Mamajama o proponowanej wycenie 9a+. Linia o długości ok. 35 metrów, biegnie litą, białą ścianą i wymaga włożenia sporo wysiłku – m.in. w końcowy, trudny bulder. Jakiś czas później, na 5G Wall, Jonathan Siegrist przechodzi końcówkę na wprost, drogi Nu World i wycenia na 9b. Event Horizon, bo tak nazwła nowość, to bardzo wytrzymałościowy, długi bulder, potem crux w pionie i na koniec siedem przelotów wyczerpującego  i zarazem technicznego wpsinania bez dobrych miejsc odpoczynkowych.

 

 

W drugiej połowie 2022 roku, BJ Tilden otwiera Hard Twisted w rejonie Wolf Point (Wyoming). Nowość łączy drogi Lion’s share (9a) oraz Dire Wolf (8c+), nowym, trudnym terenem. Więcej o realizacji na filmie.

W pierwszej połowie 2023 roku, Jonathan Siegrist rozwiązuje kolejny, stary (tym razem ponad 20to letni) projekt w grocie Mt Potosi (Nevada). Z końca cruxa w wymagającym dachu spadał François Legrand na początku lat ’00, będąc prawdopoodbnie ostatnią osobą pracującą intensywnie nad otwarciem linii, któa ma już nazwę – Back to the Future oraz propozycję wyceny 9a+.

 

 

Mniej więcej w połowie 2023 roku, Cameron Hörst przechodzi jako pierwszy Martial Law, projekt w jaskini Robbers Roost w Nevadzie. Linia dodaje trudniejszy start do Arrested Development (9a). Mimo tego, że jest to życiówka Camerona, zaproponował w porozumieniu z Joe Kinderem 9a+, porównując nowość do pokonanego przez siebie dwa lata wcześniej Bone Tomahawk. Więcej o Martial Law, super bulderowej i wytrzymałościowej drodze z dwudziestoma ruchami bez restu, wprowadzającymi w cruxa z Arrested Development, na filmie po kliknięciu w link.

 

 

W drugiej połowie 2023, Jon Cardwell realizuje intensywne, pierwsze 25 metrów większego projektu. Powstałe w ten sposób 9a+ (może nawet 9b) o nazwie Wind Up Bird, czeka na przedłużenie o obite już, kolejne 55 metrów. Pierwsza część, to mocno bulderowa linia, która kosztowała autora kilkadziesiąt dni pracy, będąc najpoważniejszym projektem z jakim się do tej pory zmierzył…

19 lutego 2024 roku, Jonathan Siegrst dokonuje drugiego powtórzenia mało znanej, ciągowej i precyzyjnej linii Me I Eat Dust w Teksasie. Cody Roth, po otwarciu drogi w 2017 roku, mimo prawdopodobieństwa wyższej wyceny, powiedział że nie jest zainteresowany licytowaniem wyżej niż 9a. Po wspólnym cruxie z drogą I Me Mine (zdegradowanej w 2010 roku do 8c+), wchodzi w długi, bulderowy odcinek za ok. 8A+. Spekulacje dotyczące wyższej wyceny Me I Eat Dust, potwierdził Jonathan sugerując łatwe 9a+.

Również w pierwszym kwatale 2024, Kai Lightner otwiera Death of Villains w Hurricave, drogi która dzieli pierwszy odcinek z Life of Villains (9a). Mimo tego, że jest to pierwsza tak truda droga, uważa, że zasługuje na 9a+.

 

 

 

Wielka Brytania

Wielka Brytania, znana z wielu niebezpiecznych dróg na własnej asekuracji i dziwnej etyki, oferuje również rejony sportowe i ekstremalnie trudne obite drogi. Najtrudniejsza droga w Wielkiej Brytanii – Rainman – została opisana nieco wyżej, a pierwsza droga z opisywanego w tym przedziale stopnia trudności, pojawiła się prawdopoodbnie już w 1998 roku. Steve McClure otwiera wtedy w Raven Tor drogę po krawądkach, wymagającą precyzyjnych ustawień ciała. Nowość o nazwie Mutation wycenia na 9a. Po 23 latach, droga otrzymała pierwsze powtórzenie za sprawą Williama Bosi’ego oraz sugestię upgrade’u do 9a+.

 

 

Później, w 2004 roku John Gaskins proponuje 9a+ dla swojej drogi Violent New Breed w Yorkshire. Droga biegnie przewieszoną ścianą jaskini G-Spot i ma zaledwie 6 metrów. 10 lat wcześniej, po powtórzeniu Hubble (prawdopodobnie pierwsze 9a na świecie), Gaskins był bliski otwarcia projektu, ale zrezygnował z dalszych prób z powodu obrywu kluczowego chwytu (a raczej skucia przez nieznanego sprawcę, rzekomo w proteście dla podklejenia tego właśnie chwytu, który raz już wcześniej się oberwał). Na jakiś czas zajął się bulderingiem i wznowił próby kiedy poczuł się silniejszy. Violent New Breed, to przede wszystkim 4ro ruchowy crux za 8C, a samą drogę Gaskins pokonał asekurując się w nietypowy sposób.

 

 

Malhalm Cove to olbrzymia wapienna formacja, przypominająca kształtem amfiteatr. Ze znajdującymi się tam klasykami mierzyli się już: Chris Sharma w 2009 roku i rok później Adam Ondra. Nie udało im się jednak powtórzyć wtedy żadnej z dotychczasowych najtrudniejszych linii. Dopiero w 2011 roku Ondra powtarza pierwszą 9a+ McClure’a – Overshadow z 2007 roku. Overshadow to przedłużenie krótkiej Overnite Sensation za 8a+, nad którą dopiero zaczyna się właściwa, wymagająca cześć drogi za ok. 8c+ z cruxem za 8A+. Ondra potwierdził wycenę 9a+, dodając że jest to na pewno górna granica stopnia (praca nad drogą zajęła mu 7 dni).

 

 

W 2008 roku powstaje Northern Exposure Extension, czyli przedłużenie drogi za 8b+, głównie o teren z bardzo słabymi chwytami. W 2013 McClure otwiera Batmana, linię łączącą start i końcówkę znanej drogi Bat Route za 8c, z odcinkiem nowego terenu za 8c+ pomiędzy. Nowy teren, to ok. 10 metrów trudnego, ciągowego wspinania, po małych chwytach z trudnymi wpinkami. Obie propozycje sięgają najprawdopodobniej stopnia 9a+, do tej pory nie doczekały się jednak weryfikacji. Brytyjskie ekstremy rzadko bywają próbowane i powtarzane, zapewne z powodu większej popularności hiszpańskich czy francuskich rejonów wspinaczkowych (m.in. z powodu odległości i pogody), gdzie najczęściej wspina się światowa czołówka.

9a+ McClure zaproponował również dla trawersu w rejonie Chee Dale (Derbyshire) w 2010 roku. 140sto ruchowy trawers o nazwie Finest Pedigree biegnie metr nad ziemią i stanowi wariant trawersu Pedigree Chum. Drogę w podobnym stylu (wariant istniejącego już trawersu, pokonywanego bez liny) otworzył w 2013 roku Alex Megos w Grampians (Australia) i wycenił na 9a+. Droga nosi nazwę Wheelchair i startuje tak jak słynne the Wheel of Life (autorsko 8C+, aktualnie najczęściej podawana wycena to 9a). Wheelchair wg. Megosa jest trudniejsze i bardziej bulderowe niż the Wheel of Life przez brak restów, mimo to uważa za niemożliwe wycenienie linii w skali bulderowej, dlatego poroponuje linowe 9a+.

 

 

Podobnie w 2015 roku, dla liczącego 60 ruchów trawersu w Golobove Pečine (Słowenia), Jernej Kruder zaproponował wycenę 9a+ oraz nazwę Massacrate. Przejście tego długiego bulderu, a tak naprawdę drogi wspinaczkowej biegnącej blisko ziemi, zobaczyć można na filmie.

 

 

W 2021 roku, William Bosi przechodzi ostatni wielki projekt w Raven Tor, na prawo od Hubble. Autorska wycena to 9a+ a sama droga jest podobna do Hubble, ale sekwencja ruchów jest dużo bardziej złozona i wymagająca technicznie. Mimo tego, że spodziewano się wyceny 9b, Bosi sugeruje dolną granicę 9a+ (w porównaniu do Mutation, która w jego odczuciu jest z kolei mocnym 9a+). Więcej o drodze o nazwie Brandenburg Gate, na filmie z przejścia.

Z kolei w 2022 roku, Will otwiera najtrudniejszą drogę Szkocji – Free at Last w Dumbarton. Linia jest obita od dawna, ale mało kto zwracał na nią uwagę, do czasu kiedy w 2014 roku Dave MacLeod i Alan Cassidy dokonali reboltingu i poświęcili czas na rozpracowanie sekwencji ruchów. Wg. autora jest to jedna z najlepszych sportowych dróg jakie widział.  Z ziemi wygląda jakby było dużo stopni, ale prawi wszystkie chwyty to podchwyty albo odciągi. Droga jest więc bardzo techniczna, ale też intensywna i siłowa – nie ma kiedy odpocząć.

 

 

W kwietniu 2022 roku, miesiąc po powtórzeniu Meltdown (płytowa 9a w Walii), Franco Cookson wyprostował ją od góry i wycenił powstałą w ten sposób Meltdown Direct na 9a+. W październiku 2023 roku, dołożył propozycję, która posiada wspólny fragment z Meltdown. Nazwał ją The Dewin Stone i rownież wycenił na 9a+. Co ciekawe, przed poprowadzeniem Meltdown, nie wspiął się nigdy na żadną ósemkową drogę! Specjalizuje się stricte w płytowym wspinaniu, przesuwając granicę tego, co wydaje się niemożliwe w tym typie wspinaczki…

 

Słowenia

Pod koniec marca 2016 roku, Adam Ondra otworzył w popularnym rejonie Mišja Peč (Osp) drogę Vicious Circle, którą wycenił na 9a+/b. Stanowi ona połączenie dwóch odcinków za 8c+ z niewygodnym restem pomiędzy, a jak wygląda zobaczyć można na filmie z przejścia. Pierwszego powtórzenia dokonuje w pierwszej połowie 2024 roku Stefano Carnati.

 

 

W drugiej połowie 2023 roku, w rejonie Ter, Ondra otwiera drogę Fantazija. Łatwiejszy początek wprowadza w bardzo intensywną wytrzymałość siłową. Linia komplementowana mianem arcydzieła, zasługuje wg. autora pierwszego przejścia na 9a+.

 

 

Chiny

W rejonie Getu na monstrualnym łuku, Edu Marin pracował przez dwa lata nad przejściem największego dachu skalnego na świecie. 14to wyciągowa linia, o najtrudniejszym, 5tym wyciągu za 9a+, posiada poza nim jeszcze wiele trudnych odcinków, m.in. 6ty wyciąg za 8b+, 8my za 8c+, 10ty za 8b i 12ty za 8c+. Poza tym tylko 4ry wyciągi posiadają wycenę niższą niż 8a+. W otwarciu Valhalli, która powstała w 2019 roku, autorowi pomagał ojciec i brat.

 

 

Pod koniec 2019 roku, Edu Marin otwiera jeszcze jedno 9a+ – The Clinic. Droga biegnie bogatą w dziury ścianą, ale przez to, że żadna z nich nie jest pozytywna, linia w odczuciu autora jest supertrudna. Znajduje się w jaskini w Shangfang i liczy 20 metrów a uroda tej prawdopodobnie najtrudniejszej sportowej drogi Chin, jest wg. autora najwyższych lotów, co zreztą zobaczyć można na filmie.

 

 

Korea

W drugiej połowie 2020 roku powstaje w Korei droga o potencjalnej wycenie 9b. Autorem jest Hyunbin Min a prawdopodobnie najtrudniejsza azjatycka linia zwie się Soul Rock Dance. Więcej o drodze można dowiedzieć się z filmu z przejścia po kliknięciu w link.

 

Niemcy, a skoro Niemcy to oczywiście Frankenjura

Frankenjura to jeden z największych wspinaczkowych rejonów na świecie. Znajduje się tam ok. 12 tysięcy dróg wspinaczkowych w wapieniu. To tu znajduje się prawdopodobnie najbardziej znana sportowa droga na świecie – Action Directe. Kustoszem Frankenjury jest Markus Bock i jego autorstwa jest większość najtrudniejszych linii rejonu. Pierwszą 9a+ o nazwie Corona, otwiera w 2006 roku. Corona to startowy odcinek za 7a, kluczowy bulder (6 ruchów) za 8B w przewieszeniu, oraz bez restu 15to metrowy, techniczny odcinek po krawądkach za 8b. W 2009 roku drogę powtarza Adam Ondra i określa jako łatwą w swoim stopniu, a w 2013 roku przejścia dokonuje również Alex Megos. Później jeszcze Felix Neumärker (zasugerował 9a), oraz w 2016 roku Daniel Jung i Dai Koyamada. Kolejne przejście, pada prawdopodobnie dopiero w 2023 roku, którego dokonał Moritz Welt.

 

 

W 2009 roku Bock proponuje 9a+ dla projektu, który rozwiązał w sektorze Grüne Hölle i nazwał The Man That Follows Hell. Drogę powtarza 2 lata później Adam Ondra i sugeruje wycenę 9a, bo w jego odczuciu Man That Follows Hell, która dodaje siłowy start do Kawaschuwu (8c+) nie jest od niej aż o dwa stopnie trudniejsza. W 2014 roku Alex Megos powtarza tą „potencjalną dziewiątkę a plus” i dodaje, że już samo Kawaschuwu zasługuje na wycenę 9a. Wycena nie jest więc ugruntowana i często spotkać można przy niej łamańca 9a/+.

W 2013 roku na Holzgauer Wand, Alex Megos rozwiązuje stary, 18 metrowy projekt, będący wariantem do drogi Des Mos (8b+). Drogę nazywa Classified i wycenia na 9a+. Powtórzenia (Gabriela Moroniego i Adama Ondry) ustabilizowały wycenę na poziomie 9a/+ a wycenę 9a+, otrzymała inna droga autorstwa Megosa. Nowość o nazwie Modified, będąca kombinacją dróg Hänsel ohne Gretel (8b) oraz Classified, Megos pokonał w 2014 roku a wycenę potwierdził rok później Adam Ondra. Charakter Modified dobrze ukazuje film z autorskiego przejścia.

 

 

W 2014 roku powstaje kolejna linia Frankenjury, dla której zaproponowany został stopień 9a+. Na ścianie Rotenstein, Markus Bock przechodzi Becoming, drogę która charakteryzuje się lekkim przewieszeniem i technicznymi ruchami. Becoming to dodanie bulderowego startu do drogi The Elder Statesman (9a), której pierwsze 25 ruchów wymaga sporo koncentracji i biegnie przez małe i ostre chwyty – głównie krawądki. W 2016 roku Becoming powtarza Alex Megos. Nie wypowiada się o drodze w superlatywach, wręcz przeciwnie. Zwraca uwagę na bardzo dużo przyklejonych i wykutych chwytów. Becoming nie jest wyjątkiem. Droga na prawo spreparowana jest w takim samym stopniu a kolejna jeszcze bardziej. Więcej przemyśleń Alexa, odnośnie preparowania dróg, we wspomnianym już na początku artykułu wywiadzie. Z drogą zmagał się również Adam Ondra (na razie bezskutecznie), co zobaczyc można na filmie po kliknięciu w link.

 

 

Później, w dalszym ciągu w 2014 roku, Alex Megos otwiera projekt, który okazał się być wyzwaniem kosztującym go do tamtej pory największą ilość czasu (ponad 40 prób). Co ciekawe, jak sam mówi, nie dlatego że droga jest taka trudna, ale dziwna. Nowość o nazwie Geocache znajduje się w Vogelherdgrotte i nie została przez autora ostatecznie wyceniona. W 2016 roku, Geocache dość szybko udaje się powtórzyć Adamowi Ondrze (1 dzień). Czech przyznaje, że linia jest rzeczywiście bardzo zagadkowa, ale też trudna, dlatego zaproponował wycenę 9a+. W 2021 roku kolejne powtórzenie pada za sprawą Yannicka Flohé, który stawia z kolei na 9a.

 

 

Kolejna ekstremalna linia powstaje w 2015 roku również za sprawą Alexa Megosa, który określa ją mianem najtrudniejszej drogi Frankenjury. Supernova o której mowa, to 18to metrowa linia znajdująca się w sektorze Planetarium, dla której Megos zaproponował wycenę 9a+/b. Crux znajduje się w najbardziej przewieszonej części (i tak generalnie już mocno przewieszonej) ściany i wymaga silnych palców. Droga trzyma od początku do końca i biegnie po krawądkach, dziurkach oraz wymaga trudnych haczeń pięty.

 

 

Malezja i nieistniejąca już Tinipi

W 2012 roku, w Mount Kinabalu National Park (Borneo, Malezja), Daniel Woods poprowadził Tinipi, drogę biegnącą na wysokości ponad 4000 m. n.p.m. Autorska propozycja wyceny brzmiała 9a+. 3 lata później, w czerwcu 2015 roku, drogę powtórzył Sachi Amma. Tinipi, oraz wiele innych trudnych dróg w rejonie obił Yuji Hirayama, znany i utytułowany wspinacz (sławny również z powodu niechlubnej afery dotyczącej przejścia drogi Kryptonite, wspomnianej już w tym artykule). Sachi Amma podczas pobytu na Borneo próbował również swoich sił na projekcie Jerung, biegnącym 100tu metrową, przewieszoną ścianą St Andrew. Udało mu się rozpracować 2/3 ruchów, co już w jego odczuciu może być trudniejsze niż 9b+, a co dopiero całość.

 

 

Niedługo po pierwszym powtórzeniu, droga Tinipi przestała istnieć w wyniku silnego trzęsienia ziemi. Spora część charakterystycznej formacji (nazywanej oślimi uszami), którą biegła Tinipi, uległa zniszczeniu. Pierwsze przejście Tinipi uwiecznione zostało na filmie pt. Sensei, wchodzącym w skład Reel Rock Tour 8 (link).

 

Krym

W drugiej połowie 2020 roku, w Grocie Tureckiej powstaje za sprawą Siergieja Szaferowa trudna kombinacja – Smile of Jokonda Total Extension, wyceniona autorsko na 9a+/b. Imponująca grota znajduje się w okolicy Bakczysaraju a sama droga stratuje ósemką c – Tiramisu, po czym trawersuje dachem i kończy technicznym pionem.

 

 

 

Rosja

Jako, że aneksja Krymu do Rosji jest kontrowersyjna i przez wielu nie do zaakceptowania, najtrudniejsze drogi w Rosji i na Krymie zostały przedstawione w osobnych podrozdziałach. W 2021 roku Siergiej Szaferow otwiera w Guamce (niedaleko Soczi) Mohito Light, dla którego zaproponował wycenę 9a+.

 

 

Australia

W sierpniu 2023 roku, w Australii powstają dwie trudne linie – Hump of Trouble Toma O’Hallorana oraz Hartkäse Ryana Sklenicy. O ile ten pierwszy nie podał konkretnej wyceny (chociaż wspomniał, że droga jest na pewno trudniejsza niż 9a), o tyle Hartkäse w Nowra zyskało autorską wycenę 9a+. Przy Hump of Trouble w końcu zobaczyliśmy tą samą wyceę, kiedy to pod koniec 2023 roku ukazał się film z przejścia (link).

 

 

Na koniec jeszcze raz Francja i drugie niekwestionowane 9a+

W pierwszej części opracowania, opisano już DNA już wiele trudnych francuskich linii. Poniżej pozostałe.

Otwarte w 1996 roku Open Air Alexa Hubera posiada dopiero jedno powtórzenie (z 2008 roku). Autorsko 9a, po pierwszym powtórzeniu Adam Ondra zaproponował 9a+ (tak samo jak i dla Qui i mniej zdecydowanie Weiße Rose, która ugruntowała się raczej na poziomie 9a niż a+). Podniesiona z 9a na a+ przez Willa Bosiego w 2021 roku Mutation (otwarta w 1998), również posiada tylko jedno powtórzenie. Dla Orujo pokonanego bez sztucznych chwytów, w 1998 roku Bernabé Fernández proponuje również 9a+. Z powodu kontrowersji dookoła Orujo i niewielką ilość, dokonanych dodatkowo dopiero po wielu latach, powtórzeń austriackich (i brytyjskiej) dróg o podniesionej wycenie do 9a+, przez długi czas za pierwszą niekwestioowaną drogę w stopniu 9a+, uznawano Realization, otwarte w 2001 roku w Céüse (Alpy Wysokie, Francja). Ta jedna z najbardziej znanych dróg na świecie, do tej pory doczekała się co najmniej 20 powtórzeń (Sylvain Millet, Patxi Usobiaga, Dave Graham, Ethan Pringle, Ramón Julián Puigblanque, Enzo Oddo, Jonathan Siegrist, Alex Megos, Adam Ondra, Sachi Amma, Stefano Ghislofi, Jon Cardwell, Sean Bailey, Margo Hayes – film, Piotr Schab – wywiad po przejściu drogi – Stefano Carnati – bardzo przyjemne video z przejścia, Jorge Díaz-Rullo, Seb Bouin – film, Tanguy Merard oraz Matty Hong – film). Linia została wytyczona i obita w 1989 roku (wg. niektórych źródeł w 1988) a jej pierwszą część (20to metrowy odcinek), poprowadził w 1996 roku Arnaud Petit i wycenił na 8c+. Droga otrzymała nazwę Biographie. Przewieszoną linię po dziurkach powtórzył rok później 16to letni (wtedy) Chris Sharma. Bez prowadzenia pozostała całość drogi, na którą składa się dodatkowe 20 metrów o trudności za ok. 8b+, z bulderowym miejscem za ok. 7C.

 

 

Dopiero w 2001 roku Sharmie w końcu udaje się dotrzeć do drugiego łańcucha (w późniejszym czasie, pierwszy łańcuch, w którym kończyła się pierwsza część drogi za 8c+, został usunięty). Sharma nadaje drodze nazwę Realization, powszechnie przyjętym zwyczajem, że prawo do nazwania drogi ma osoba, która dokona pierwszego jej przejścia. We Francji z kolei, uznaje się nazwę nadaną przez autora drogi, nie zaś autora pierwszego przejścia, dlatego Francuzi nie przyjęli nowej nazwy pozostając przy Biographie. Obecnie używa się obu nazw zamiennie, chociaż ostatnio częściej tej francuskiej. W 2010 roku, na starcie oberwał się jeden z chwytów, co podniosło trudności bulderu startowego z 7C na ok. 8A. Wycena całej drogi pozostała jednak bez zmian, a w 2014 roku po raz kolejny Alex Megos poradził sobie z tak trudną drogą w ekspresowym tempie (3cia próba). Charakter linii zobaczyć można na filmie, uwieczniającym prace Jonathana Siegrista nad drogą.

 

 

Sam rejon, w którym znajduje się Realization i wiele innych znanych dróg, to 3-4 kilometrowy skalny mur położony na wysokości prawie 2000 m. n. p. m. Jest to jeden z najlepszych i najbardziej znanych sportowych rejonów wspinaczkowych na świecie. Przez swoje wysokie położenie, umożliwia wspinaczkę w lecie. Charakteryzuje się też przez to długim podejściem (1-2 godziny, przewyższenie ok. 400m). W Céüse znajdują się jeszcze 3 inne linie wyceniane obecnie na 9a+: Three Degrees of Separation, L’étrange Ivresse des Lenteurs oraz Jungle Boogie.

W 2007 roku Chris Sharma wytycza w sektorze Biographie nowe 9a – Three Degrees of Separation. Nazwa linii pochodzi od trzech strzałów, które trzeba wykonać podczas pokonywania drogi. Pierwszy z nich jest najtrudniejszy i kosztował Sharmę kilkadziesiąt prób. Przez lata droga pozostawała bez powtórzenia aż do 2015 roku, kiedy poprowadził ją Adam Ondra. Odczuł linię jako najtrudniejszą w Céüse i zaproponował podwyższenie wyceny do 9a+. Dodał również, że droga nie jest w jego stylu, dlatego może mylić się co do wyceny. W międzyczasie po nieudanych próbach wielu mocnych zawodników krążyły plotki o obrywie, który miał zmienić odcinek doprowadzający do pierwszego strzału z 8b na 8c czy 8c+. Zostały one jednak zdementowane przez Chrisa Sharmę i znającego drogę Davida Grahama, którzy oświadczyli że ten odcinek zawsze był taki trudny i mało prawdopodobnym jest, żeby coś tam się urwało. Widowiskowe pierwsze przejście zobaczyć można na filmie pochodzącym ze wspominanej już nieraz produkcji (King Lines). W 2019 roku drogę powtarza jeszcze Lucien Martinez, który nie pojęcia jak jest trudna, poza tym że to najtrudniejsza linia jaką ma w dorobku.

 

 

W tym samym sektorze, Adam Ondra otwiera w 2010 roku L’étrange Ivresse des Lenteurs, po której spodziewał się trudności 9b. Droga padła ostatecznie bardzo szybko i została wyceniona przez Ondrę na trudne 9a+. W drugiej połowie 2020 roku drogę powtarza Alex Megos i proponuje wycenę 9a+/b. Również Ondra jest autorem kolejnej 9a+ – Jungle Boogie z 2012 roku. Biegnąca na lewo od Realization linia, to 30to metrowy test wytrzymałości siłowej po małych chwytach. Ondra określił Jungle Boogie jako rodzaj sprintu – trzeba na niej biec najszybciej jak się da. W 2015 roku jako pierwszy Jungle Boogie powtarza Sachi Amma. W 2016 roku drogę pokonuje również Stefano Ghisolfi (film), oceniając ją jako trudną w swej wycenie, o wiele trudniejszą niż Realization, mimo tego że o zupełnie innym charakterze. Z drogą bardzo szybko uporał się w 2017 roku Alex Megos, a w 2020 po dużej walce Stefano Carnati, który opisując trudności drogi wymienia daleki ruch do dziurki na dwa palce poprzedzony mocnym ciągiem po ostrych krawądkach. W 2022 roku pada kolejne powtórzenie, którego dokonał Nico Pelorson, a rok później Jonathan Siegrist oraz Minyoung Lee.

 

 

W 2010 roku w rejonie Sainte-Victoire, Gérôme Pouvreau przechodzi Aubade Direct, prostowanie drogi za 8c+, które dodaje do niej bulder o trudności 7C+/8A. Autorska propozycja wyceny to 9a/+. Rok później pierwszego powtórzenia dokonuje 16letni Enzo Oddo i sugeruje podwyższenie wyceny do 9a+, będąc pewnym że na tyle ta droga zasługuje. Młody Francuz miał już wtedy na koncie Realization (9a+) po obrywie startowego chwytu. Jego prace nad drogą zobaczyć można na filmie. W drugiej połowie 2020 roku, kolejne powtórzenie pada za sprawą Anatole Bosio, a w 2023 na topie melduje się Loïc Zehani.

 

 

Miesiąc później, Enzo Oddo prowadzi stary projekt w rejonie Entraygues i wycenia go również na 9a+. La Moustache Qui Fâche to stosunkowo krótka, bulderowa linia o łatwym początku. Następnie czeka 10cio metrowy kluczowy odcinek i niełatwa końcówka. Całość można zobaczyć na filmie z drugiego przejścia (2014 rok), którego dokonał Stefano Ghisolfi. Jako że była to jego pierwsza tak trudna droga, Stefano nie był pewien czy na tyle zasługuje (wcześniej przeszedł 5 dróg za 9a). W 2019 roku do łańcucha La Moustache Qui Fâche wpina się Hugo Parmentier, w 2020 Seb Bouin, komentując że droga jest łatwiejsza niż Biographie, ale nie na tyle, żeby obniżyć wycenę do 9a, w 2021 roku natomiast, drogę pokonuje jeszcze Tanguy Merard a w 2022 roku Stefano Carnatti, Nao Monchois oraz Yannis Gautier. Jeszcze w 2011 roku powstała La Madone autorstwa Gérôme Pouvreau w grocie Lubéron. La Madone to kombinacja dwóch dróg za 8c+ o długości ok. 50 metrów i bulderem startowym za 8A. Dla całości zaproponował 9a+. Rok później pierwszego powtórzenia dokonał Sébastien Bouin a prawdopodobnie drugiego, Loïc Zehani w pierwszej połowie 2021 roku.

Kolejna droga, dla której zaproponowano stopień 9a+, powstaje we Francji w 2014 roku w rejonie Pic Saint Loup za sprawą Cédrica Lachata. Po nieudanych próbach poprowadzenia projektu Kmira, Lachat przeszedł kombinację łączącą Moksha (9a) i końcówkę projektu Kmira. Dla całości zaproponował 9a+ i nazwę Staphylocoque. Dwa miesiące później droga miała już 2 powtórzenia i weryfikację wyceny. Ostatecznie stanęło na 9a/+. Ścianę, którą biegnie droga oraz jej charakter zobaczyć można na filmie.

Projekt Kmira, otwiera rok później Sébastien Bouin. Kmira składa się z mocnego bulderowego odcinka na starcie, po którym przechodzi w Staphylocoque Cédrica Lachata. Spekulacje na temat bardzo wysokich trudności drogi (9b-9b+) nie potwierdziły się. Autorska wycena brzmi 9a+ a Kmirę w całej okazałości zobaczyć można na filmie.

 

 

Kolejna francuska 9a+ to Deep Spot w rejonie La Balme. Otworzył ją w sierpniu 2015 roku Mathieu Bouyoud. Do tej pory nie posiada odnotowanych powtórzeń. Wg. Autora Deep Spot jest trudniejsza od wszystkich 9a w La Balme. W rejonie znajduje się w sumie 8 dróg za 9a lub więcej.

 

 

We wrześniu 2017 roku, Belgijka Anak Verhoen proponuje dla otwartej przez siebie Sweet Neuf stopień 9a+. Droga znajduje się w Pierrot Beach (Vercors) i jest kombinacją Sang Neuf (9a) i Home Sweet Home (8c/c+). Anak przeszła jako pierwsza 15to metrową Sang Neuf i przedłużyła ją o ponad 20to metrowy odcinek drogi Home Sweet Home. Zalicytowanie tak wysokich trudności, nie mając na koncie żadnej ugruntowanej 9a na koncie (w stosunku do Era Vella w Margalefie padły sugestie obniżenia wyceny), jest kontrowersyjne i dopóki droga nie doczeka się powtórzeń weryfikujących wycenę, jest ona mało wiarygodna. Pierwsze powtórzenie miało miejsce w 2019 roku za sprawą Cédrica Lachata, który powiedział, że droga co prawda jest łatwiejsza od Biographie i La Rambli, ale równocześnie trudniejsza niż wszystkie 9a jakie zrobił. Więcej o drodze na filmie po kliknięciu w link.

Miesiąc później, za sprawą Alexa Megosa powstaje w St. Leger Super Crackinette, 9a+, która jest równocześnie pierwszą drogą w tym stopniu pokonaną w stylu flash. Wyczynu tego dokonał w lutym 2018 roku Adam Ondra (dłuższy, ciekawy dokument o historii tego przełomowego przejścia). Kiedy droga była jeszcze projektem, oznaczonym wyceną 9a ze znakiem zapytania, Ondra zwrócił uwagę na jej niesamowity wygląd. Kiedy kilka miesięcy później Megos zdołał ją przejść i wycenił na 9a+, Ondra wiedział, że to dobry cel do próby przejścia w stylu flash, którego długo szukał. Mimo dużej presji i wątpliwości, droga padła nawet z małym zapasem, a dumny Ondra określił to przełomowe przejście jednym z największych osiągnięć swojej wspinaczkowej kariery. Później w 2018 roku drogę powtarza jeszcze Gérôme Pouvreau. Mocno komplementowaną perełkę St. Leger, zobaczyć można jeszcze na filmie z prób Jérémiego Bondera. W pierwszej połowie 2020 roku, przełomowego przejścia dokonuje Julia Chanourdie, pokonując jako trzecia kobieta (i przy okazji pierwsza Francuzka) w historii drogę o wycenie 9a+ – właśnie Super Crackinette. W drugiej połowie 2020 roku, pada kolejne powtórzenie za sprawą Sébastiena Berthe i Cédrica Lachata a na początku 2022 Nico Pelorsona. Niedługo potem, sztuka ta udaje się koljenje kobiecie – Nolwen Berthier. W 2023 roku, Super Crackinette przechodzi Tanguy Merard oraz Pierre Marzullo, a w 2024 Mattéo Marobin.

 

 

W lutym 2018 roku, również w St. Leger, Adam Ondra otwiera La Castagne. Do opisu drogi użył stwierdzenia „trudny buldering” i zaproponował wycenę 9a+. W pierwszej połowie 2021 roku La Castagne powtarza Alex Megos i sugeruje obniżenie wyceny do 9a/+. Podczas tej samej wizyty w rejonie zdołał otworzyć projekt, dzięki czemu powstała droga Et pour quelques dégaines de plus z sugerowaną wyceną 9a+. Początek to łatwy teren za ok. 7b/c, przechodzący w 10cio ruchowy bulder za ok. 8B. Wracając do La Castagne, w drugiej połowie 2022 roku, drogę składającą się z mocnego, bulderowego, ok. 7mio ruchowego miejsca w połowie oraz wytrzymałościowej sekcji po krawądkach, przechodzi Alexander Rohr. Trudności odczuł podobnie jak autor – 9a+.

 

 

W kwietniu 2018 roku Loïc Zehani powtórzył jako pierwszy drogę Sashidananda, o autorskiej wycenie 9a. Linię znajdującą się w rejonie Orgon, próbowało przed laty pokonać wielu mocnych wspinaczy. Sztuka ta udała się dopiero Gérome Pouvreau w 2009 roku. Teraz, po wielu mocnych przejsciach na swoim koncie, skłania się ku wyższej wycenie. Loïc Zehani o trudnościach wypowiada się bardzo podobnie, bardzo prawdopodobne więc, że trudności Sashidanandy mogą sięgać sopnia 9a+. W 2022 roku pada kolejne powtórzenie za sprawą Victora Guillermina (film), a w 2023 dokonuje tego również Maho Normand, sugerując 9a/+. Również w Orgon, powstaje w 2019 roku za sprawą Loïc Zehaniego Le Poisson Pilote wycenione przez niego na 9a+, a miesiąc później także dłuższa wersja – Obsession o autorskiej wycenie 9b. Na pierwszą z nich składają się 24 ruchy w dużym przewieszeniu po średniej wielkości dziurach i słabych stopniach. Dodatkową trudnością są 2 wymagające wpinki. Dłuższa wersja – Obsession – dodaje trawers i wytrzymałościową, drugą część drogi Mollahs du Mollard (8c+/9a), wszystko razem daje 37 ruchów. Kolejna nowość (z kwietnia 2020 roku), dla której Loïc Zehani zaproponował 9a+, to Sahara w rejonie Gargantua. Stanowi połączenie dróg Fésert convoité 8c , Lunatique 8c i La fiesta del biceps 8c+. Zaczyna się naturalnym bulderem, po czym przechodzi w wytrzymałościowe wspinanie. Po odcinku za 9a i siłowym reście, czeka bardzo siłowe 8b/+. Stanowi oczywiście jedną z najtrudniejszych kombinacji w jaskini, niestety kutą.

Pod koniec 2020 roku, Seb Bouin otwiera w Pic Saint-Loop Beyond Integral, dla której proponuje wycenę 9b/+. 50cio metrowa linia składa się z partii za 9a+ oraz bulderu za 8A+, z niesamowitymi i spektakularnymi ruchami, co można zobaczyć na filmie po kliknięciu w link. Wersję za 9a+ (Beyond) powtórzyli w 2023 roku Tanguy Merard oraz Sébastien Berthe (film).

 

 

Również pod koniec 2020 roku, Loïc Zehani przechodzi kombinację łączącą wspomnianą Sashidanandę oraz Macumba Club (8c) nowym, trudnym i naturalnym terenem. Razem 55 wytrzymałościowych ruchów. Pierwsze 20 ruchów jest mega siłowych – bulder za 7C+ przechodzący w 8A. Autorska sugestia wyceny nowości o nazwie Demon, to 9a+/b. W pierwszym kwartale 2021 Seb Bouin otwiera na początku siłową, później wytrzymałościową Les Gardes Fous za 9a+ z loteryjnym bulderem na końcu w rejonie Saint Guilhem le Désert, a Loïc Zehani kolejne dwie trudne linie w Orgon. Pierwsza to połączenie Sashidanandy z le Bronx (8c+). Les Affranchis, mocne 9a+ lub łatwe 9b (stanęło więc na 9a+/b), to ciąg 38miu przechwytów, z kilkoma bulderami, w tym dwoma za ok. 8A. Po niecałym miesiącu powstaje kolejna linia z propozycją wyceny 9a+ (lub tylko trudne 9a). Mowa o całkowicie naturalnej (co jest nietypowe dla rejonu), Les Colos Travlo, którą autor uznał za najpiękniejszą trudną linię w rejonie. W dużym skrócie – oferuje wytrzymałościowe wspinanie w przewieszeniu. W drugiej połowie 2021 roku powstają kolejne francuskie 9a+: Little Fish w Orgon, Anesthésie w Fétid Beach, Team Frisouille w La Balme. Little Fish, to kolejna kombinacja Loïca Zehaniego w Orgon. 20 mocnych ruchów w przewieszeniu – Le Poisson Pilote z końcem z lewej stropny. Anesthésie powstało w wyniku połączenia starszych dróg Loica Zehaniego, który jako pierwszy pokonał tą 60cio ruchową kombinację. Team Frisouille natomiast jest autorstwa Mathieu Bouyouda i stanowi długi na 30m, stary, techniczny i mocno ciągowy projekt, poddał się po około 8miu latach prób. Jedną z prób zobaczyć można na filmie po kliknięciu w link.

W pierwszej połowie 2022 roku, podczas najazdu Rosji na Ukrainę, Seb Bouin realizuje w Saint-Guilhem obity przez siebie rok temu projekt i nazywa Myr (czyli po ukraińsku pokój). Linia posiada m.in. bulder za 7C a więcej o jej charakterze na filmie. Myr, to 8ma z kolei droga autorstwa Bouina o wycenie 9a+, i jak do tej pory żadna z nich nie posiada powtórzenia. Niedlugo potem, Loïc Zehani otwiera kolejną drogę w Orgon, dla której zaproponował 9b – Chikane. 30to ruchowa linia charakteryzuje się siłowymi przechwytami w dużym przewieszeniu.

 

 

W drugiej połowie 2022 roku, w Orgon powstaje kolejna trudna kombinacja Loïca Zehani. Tym razem łączy drogi bronx (8c+) oraz Sachidanandę (9a+), nową bulderową partią za ok. 8A. Nowość o nazwie Harlem została wyceniona autorsko na 9b na jej trudność składa się ponad 20 siłowych ruchów za 9a, bulder bez restu za 7C+ po krawądkach oraz 20 ruchów za 8b+.

 

 

Również w drugiej połowie 2022 roku, Lucien Martinez przechodzi Chicken Deluxe w rejonie Saint Antonin Noble Val. Przez dwadzieścia lat, droga nie miała prawdopodobnie żadnego powtórzenia. Autorem oryginalnej wersji, z prawie 20ma preparowanymi chwytami, jest Éric Siguier. Lucien podczas pierwszej próby urwał dwa doklejone chwyty, dlatego zdecydował (razem z Fabrice Landry) usunąć wszystkie chwyty potraktowane klejem, poza dwoma – tymi, w których przypadku klej wzmacniał naturalną rzeźbę, zamiast kreować sztuczny twór. „Czyszczenie” drogi poszło podobno bardzo łatwo, za pomocą samego młotka. W nowej wersji trudność wzrosła z 8c+ na 9a+. Lucien wahał się między 9a+ a 9b. Ostatecznie stanęło na 9a+, ale wg. autora na pewno nie mniej. W drugiej połowie 2023 roku drogę powtarza Fabrice Landry.

 

 

W pierwszej połowie 2023 roku, Loïc Zehani proponuje kolejne 9a+, tym razem w rejonie Spot Sud-Est. La Diagonale des Fous, to 140 ruchów po naturalnej rzeźbie i różnorodnych chwytach. Po długim dojściu i klinie kolana, czeka jeszcze jeszcze wymagający bulder.

Niewiele później, w Vercors, Cédric Lachat otwiera 40to metrowy, mocno prewieszony projekt. Początek pokrywa się z Atomes Crochus (8a), 15to metrową drogą po małych chwytach, potem bulder za 7C+ i wytrzymałościowo do końca przewiezania, nad którym czeka jeszcze 10cio metrowa, krawądkowa końcówka  Fragment przejścia At Home Cornus na filmie. Już w maju 2023, Cédric otwiera w Vercors kolejny projekt Romaina Gendeya. Tym razem przedłużył Fantasię (8b+), o 26 wytrzymałościowych ruchów, z cruxem zaraz nad restem. Zanim udało mu się wpiąć do łańcucha, powstałego w ten sposób potencjalnego 9b, spadał wiele razy z ostatnich trzech ruchów będąc kompletnie spompowanym. Fanatsia L2, to jego pierwsze 9b na koncie.

 

 

W niecałe dwa miesiące, Loïc Zehani otwiera w Orgon kolejne 3 trudne kombinacje: Brooklyn (9b), Kaboul (9a+) oraz Mossoul (9b/+). Brooklyn to dwa buldery (8A+ i 7C+), które doprowadzają do łatwiejszego odcinka drogi Bronx (8c+), potem ok. 30 wytrzymałościowych ruchów i końcówka za ok. 8b+ wspólna z Macumba Club (8c). Kaboul z kolei startuje drogą Les Mollahs du Mollard 2 (8c) i stanowi ogólnie 20 siłowych ruchów za ok. 8b+, po czym słaby rest i bulder za ok. 8A+. Końcówka łatwiejszym wariantem – trudniejszy jest na razie w fazie projektu. I w końcu Mossoul – start jak Le Poisson Pilote (9a+), ale końcówka jest trudniejsza i niezależna.

Również w kwietniu, Seb Bouin otwiera w Pic Saint Loup kolejną mocną linię łączącą dwa trudne 20to metrowe odcinki (za 9a każdy), z restem pomiędzy. Powstałą w tę sposób linię nazwał ACL (Ariégeois Cœur Loyal) i wycenił na 9b. ACL, to przedłużenie drogi Legend, którą otworzył w 2017 roku, która była projektem przez ponad 20 lat. Więcej o ACL na filmie po kliknięciu w link.

 

 

Z kolei w sierpniu 2023 roku, Seb pojawia się w rejonie Saint Auban i po przejściu drogi Destruction (8c+), po czym wyprostował je od dołu. Na dodającym sporo do trudności kluczowym odcinku, trzeba zmierzyć się z trudnym wspinaniem po oblakach. Z kolei w oryginalnej wersji drogi jest bolesny crux z klinowaniem w rysie, który wymaga założenia rękawiczki do wspinaczki w rysach. Żeby nie przeszkadzała w przejściu dolnego cruxa, Bouin zakładał ją zaraz przed drugim, znajdując miejsce na zaklinowanie kolana. Tak powstałą drogę nazwał Jamming Destruction i wycenił na 9a+/b. Z początku startowy bulder, wyglądający trochę jak The Big Island w Fontainebleau, wydawał mu się za trudny, ale w końcu znalazł szalony patent.

 

 

Wrzesień, to kolejna nowość Loïca Zehaniego, tym razem w Chanac. Na solidnie przewieszonej (ok. 60 stopni), 12to metrowej drodze Tsuki no Kitsune, są zarówno słabe oblaki, ruchy na plecy, dwóje, faki oraz kompresyjne ruchy. Te w sumie ok. 30 ruchów bez restu, Loïc wycenił na 9a+. Również we wrześniu Jules Marchaland przechodzi Punt’X w Gorges du Loup i stawia przy nim 9a+. Droga była ugruntowanym 9a, ale ostatnimi czasy coraz częściej pojawiał się łamaniec, a w 2020 roku Pierre le Cerf wpisał jako pierwszy 9a+. Później w 2023 Pierre Marzullo, Tanguy Merard i właśnie Jules (film z przejścia).

W kolejnym miesiącu, w Orgon powstaje kolejna propozycja za 9b – Quartiers Nord, oczywiście Loïca Zehaniego. 6 wpinkowy, alternatywny start do drogi Bronx (8c+), dodaje bulder za ok. 8B, przechodzący w 7C/+ bez restu.

Również w październiku, Mattéo Soulé łączy w rejonie La Verrière drogę La Guerre des Nerfs (9a) z projektem Blck Wolf obitym przez swojego tatę. Dla takiego połączenia zaproponował wycenę 9a+ i nazwę La Guerre des Wolfs (film).

 

 

Podsumowanie

To już wszystkie znane mi najtrudniejsze linie na świecie, znajdujące się w przedziale trudności 9a+-9c. Wiele z nich nie utrzyma swojej wyceny, na pewno pojawią się też nowe. Pozostałe, nieujęte w tym opracowaniu drogi, zostały zdegradowane lub z różnych powodów nie istnieją w formie w jakiej zostały otwarte. Wszelkie sugestie mogące uzupełnić lub poprawić niniejsze opracowanie, prosimy kierować na adres mailowy Polskiej Szkoły Alpinizmu – biuro@polskaszkolaalpinizmu.pl.

Na koniec rodzi się pytanie: skąd biorą się częste rozbieżności w odczuwaniu trudności drogi wspinaczkowej? Jest to temat na kolejne, bardzo obszerne opracowanie. W skrócie postaram się jednak wymienić tu najważniejsze powody. Wspinacze porównują zazwyczaj pokonaną drogę do innych wcześniej odhaczonych, biorąc pod uwagę ilość czasu i wysiłku jaką musieli włożyć w przejście. Poza wieloma czynnikami, które mogą mocno zaburzyć obiektywne odczucie trudności, spore znaczenie ma to, czy drogi które stanowią punkt odniesienia mają ugruntowaną wycenę. Równie ważną kwestią jest fakt, że stopnie wspinaczkowych trudności są dość pojemne. Dana droga może być łatwym 9a+, normalnym, bądź trudnym. Różnica między łatwym 9a+ a trudnym jest dość spora, dalej jednak jest to ten sam stopień trudności.

 

 

Kiedy o wycenie decydują pojedyncze ruchy (jak to czasami bywa), rozbieżności w propozycjach wycen mogą być bardzo duże, ponieważ pojedynczy ruch może być dla kogoś zdecydowanie trudniejszy niż dla kogoś innego, ze względu na osobiste predyspozycje, parametr a także nawet stopień rozciągnięcia. Jedynym sposobem na zachowanie obiektywności w określaniu trudności danej drogi jest uśrednienie subiektywnych propozycji – tzn. wycena, którą proponuje większość powtarzających drogę wspinaczy, będzie wyceną najbardziej adekwatną. Oczywistym jest fakt, że część osób odczuje drogę jako łatwiejszą bądź trudniejszą, w zależności od różnorodnych czynników. Bardzo specyficznym i łatwym do uwzględnienia jest wzrost. W większości przypadków wyższe osoby mają łatwiej, zwłaszcza na zasięgowych drogach. Zdarza się jednak, że niższe osoby odczuwają niższe trudności na drodze, ponieważ łatwiej jest się im na nich „poskładać”.

 

 

Nie należy więc bronić za wszelką cenę autorskiej wyceny lub upierać się przy wycenie zaproponowanej przez doświadczonego wspinacza. Wiele autorskich wycen zostało zweryfikowanych w górę (rzadziej) lub w dół, a propozycje zmiany wycen zgłaszane przez doświadczonych wspinaczy, w niektórych przypadkach się nie utrzymywały. Trudne drogi o wielu powtórzeniach znajdujące się w popularnych rejonach, posiadają zweryfikowane wyceny. Wiele dróg nie posiada zbyt wielu powtórzeń lub nie posiada ich w ogóle.

 

 

Zupełnie inna kwestią jest współistnienie starych, mocno wycenionych i rzadko powtarzanych dróg o tych samych wycenach, co chętnie powtarzane, łatwe w swoich wycenach drogi otwierane w ostatnich latach. Nie znaczy to jednak, że wszystkie stare drogi utrzymują swoje wyceny i są rzadko powtarzane, tak samo jak nie każda z nowych dróg jest często powtarzana i jest łatwą cyfrą. Ważnym czynnikiem, jest też wspomniane już na początku artykułu używanie nakolanników, które w niektórych przypadkach, zmieniają trudnosć diametralnie…

 

 

 

Mateusz Gutek

dyrektor Polskiej Szkoły Alpinizmu

 

Źródła:

• 8a.nu
• adamondra.com
• adrex.com
• andreapolo81.wordpress.com
• andreas-bindhammer.de
• archysport.com
• bernabefernandez.com
• bernabefernandezescalada.blogspot.com
• bernardogimenez.blogspot.com
• bernartwood.cz
• bigupproductions.com
• buildingpanoramics.com
• claudiaziegler.com
• climb.pl
• climberclimbing.tumblr.com
• climber.co.uk
• climbing.com
• climbing.de
• davidmorse1984.blogspot.com
• dpmclimbing.com
• edumarin.blogspot.com
• entre-prises.com
• epictv.com
• escaladamutante.com
• escalade9.wifeo.com
• eveningsends.com
• explorersweb.com
• facebook.com
• filipbabicz.com
• gabriele-moroni.blogspot.com
• goryonline.com
• grimper.com
• gripped.com
• huberbuam.de
• jstarinorbit.com
• jakob-schubert.com
• justrockclimbing.tumblr.com
• kairn.com
• klaketa.net
• klettern.de
• lacrux.com
• lasportiva.com
• lizardclimbing.com
• loopclimb.blogspot.com
• luisalfonsofelix.blogspot.fr
• magnusmidtboe.com
• mirkocaballero.com
• moonclimbing.com
• mountainproject.com
• nikonusa.com
• novebi.ning.com
• oferblutrich.com
• planetgrimpe.com
• prana.com
• redbull.com
• rirockclimbing.blogspot.com
• rockandice.com
• siked.nl
• twitter.com/adidasoutdoor
• ukclimbing.com
• vimeo.com
• woodslave.com
• wspinanie.pl
• youtube.com